Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев халыққа кезекті Жолдауын жария етті. Президент жаңа Жолдауда еліміздің экономикалық дамуына басымдық беріп, оның ішінде инвестиция көлемін арттыру, мемлекеттік тапсырыс жүйесін ретке келтіру, корпоративті секторға несие беру мәселелерін шешу, сондай-ақ отандық аграрлық саланы дамытуды қолға алуға тапсырма берді. Бүгінгі мақаламызда Мемлекет басшысының Жолдауда көтерген экономикалық мәселелеріне тоқталмақпыз.
Жаңа мемлекеттік сатып алу жүйесі қалай жүзеге асады? Аталған мәселе төңірегінде Түркістан облысы тұрғындарының назарына ақпарат ұсынамыз.
Мемлекет басшысы жуырдағы Жолдауында экономиканың дамуына мүмкіндік беретін бірқатар маңызды мәселені көтерді. Соның бірі – мемлекеттік сатып алу жүйесіне өзгеріс енгізу. Президент бұған қатысты бюджет қаржысын үнемдеп әрі есеп бере отырып жұмсауға септігін тигізіп, сондай-ақ мемлекеттік сатып алу рәсімін жеңілдететін жаңа заң дайындалып жатқанын атап өтті. Айта кетейік, былтыр қазіргі жүйенің бітпейтін дау-дамай, жұмыс мерзімінің ұзақ болуы мен ашық еместігі секілді өзекті мәселелерді шешу үшін жаңа мемлекеттік сатып алу жүйесін енгізуді тапсырған еді.
«Бір жағынан жаңа жүйе еліміздің кәсіпкерлеріне одан әрі қолдау көрсетілуін және ең бастысы, қордаланған мәселелердің бюджеттен қаржыландыру арқылы шұғыл шешілуін қамтамасыз етуге тиіс. Сатып алу үдерісі оңтайланып, қысқартылады, «баға емес, сапа» қағидатына басымдық беріледі, яғни демпингке тиімді тосқауыл қойылады және процестер толықтай автоматтандырылады. Мемлекеттік сатып алу жүйесіне алғаш рет «басынан бақайшағына дейін» жасау тәсілі енгізіледі», – деді Президент Жолдауында.
Айтуынша, жұмыстың ашық болуын арыз-шағымдарды қараудың жаңа тәсілін қолдану және қоғамдық мониторинг институтын енгізу арқылы қамтамасыз ету керек. Соның нәтижесінде алдағы үш жылдың ішінде реттелетін сатып алу саласындағы жергілікті өнімдер мен қызметтердің үлесі кемінде 60%-ға жетуге тиіс.
Экономист Арман Байғанов та мемлекеттік сатып алу жүйесіне ауқымды реформа керегін айтып өтті. Ол сатып алуды мемлекеттік сектормен, сонымен қатар ұлттық компаниялармен байланысы жоқ жеке компания жүзеге асыруы керек деп есептейді.
«Мемлекеттік сатып алу мәселесі біраздан бері талқыланып жүр. Тіпті, «Самұрықтың» жанынан («Самұрық-Қазына Келісімшарт» ЖШС – ред.) сатып алу саясатын қадағалайтын жеке ұйым құрылды. Алайда ол қойылған міндеттерді, оның ішінде ашықтықты қамтамасыз ете алмады. Менің ойымша, мемлекеттік сектор мен ұлттық компанияларда сатып алумен айналысатын комиссиясымен бірге жеке компания болуы керек. Сондай-ақ, мемлекеттік сектормен және ұлттық компаниялармен байланысы болмауы тиіс. Міне, салаға осындай ауқымды реформалар жасау қажет. Ал комиссияның құрамына мүдделі тарап, яғни тапсырыс берушінің 1-2 маманы кіруі мүмкін», – дейді экономист Арман Байғанов.
Бүгінде Қазақстан инвестиция салуға қолайлы мемлекетке айналып үлгерді. Қазір шетелдік те, отандық та инвесторлардың жұмыс істеуіне жағдай жасалып жатыр. Мәселен, 2022 жылы Қазақстанға 28 млрд доллар тікелей шетелдік инвестиция тартылған. Бұл – соңғы 10 жылдағы рекордтық көрсеткіш. Ал биылғы қаңтар-сәуір айларындағы негізгі капиталға тартылған инвестицияның жалпы көлемі 3,8 трлн теңге болған, бұл – 2022 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 18%-ға көп. ЖІӨ 104 трлн теңгеге жетті. Мемлекет басшысы мұнымен тоқтап қалмай, жалпы ұлттық экономиканың көлемін 2029 жылға дейін екі есе арттырып, 450 млрд долларға жеткізу қажет екенін айтқан еді. Ол үшін әр салаға инвестиция тартып, инвесторларға қолайлы жағдай жасауды одан әрмен жалғастыру керегін тілге тиек етті.
Мемлекет басшысы Жолдауда инвестициялық әлеуетін дамыту керек бірнеше салаға ерекше мән берді. Оның бірі – тау-кен саласы. Өткен жылы аталған салаға құйылған инвестиция көлемі 12,1 млрд доллар болды. Жалпы, басқа салалармен салыстырғанда, бұл сектор инвестиция ең көп салынатын сала екенін сандар дәлелдеп отыр. Мәселен, өңдеу өнеркәсібіне – 5,6 млрд доллар; көтерме және бөлшек саудаға – 5,08 млрд доллар; кәсіби, ғылыми және техникалық қызметтерге – 1,1 млрд доллар, көлік және қойма шаруашылығына – 1,1 млрд доллар, құрылысқа – 698 млн доллар, электр және газбен жабдықтауға – 635,6 млн доллар тартылған. Сондықтан да, Мемлекет басшысы тау-кен саласын басқару жүйесін жуық арада жаңғырту қажеттігін баса айтты. «Көптеген елде бұл саланы негізінен жеке компаниялар алға сүйрейді. Сондықтан, ірі көлемде жеке инвестицияларды тарту осы саланың әлеуетін ашуға барынша көмектеседі», – деді Мемлекет басшысы.
Жалпы мемлекет басшысы өз жолдауында көтерген мәселелер өңірде қалай шешіліп келеді?
Түркістан қаласын дамыту, өңірді өркендтету бастамасы негізгі капиталға бағытталған инвестиция көлемінің өсуіне ықпал етті. 5 жылда инвестиция көлемі 3 есеге артып, облыс экономикасына жалпы 3 трлн. теңгедей инвестиция тартылды. Негізгі капиталға бағытталған инвестицияның басым бөлігі жеке инвестицияға тиесілі (1,8 трлн.тг. үлесі 64%). 5 жылда облысқа салынған тікелей шетелдік инвестиция көлемі 2 млрд. АҚШ долларын құрады. Жалпы сомасы 422 млрд. теңгеге 133 инвестициялық жоба іске асырылып, 9347 жұмыс орны құрылды. Биыл инвестиция тұрақты өсуде. Облыс 5 айда 196, 1 млрд. теңге инвестиция тартып, өсім қарқыны бойынша республикада алдыңғы орында тұр. Түркістан облысында 5 жылға арналған 368 инвестициялық жоба жоспарланды. Құны 2,8 трлн. теңге болатын жобалар арқылы 18,5 мың жұмыс орны ашылады. 2023 жылы 48 жоба іске қосылып, 1168 адам жұмыспен қамтылды.
Осы бағытта биыл Түркістан облысында жүйелі жұмыс жүруде. Қазіргі таңда жылдың алғашқы 8 айының қорытындысымен өңірге тартылған инвестициялар көлемі 596,3 млрд. теңгені құрап, өткен жылдың тиісті кезеңімен салыстырғанда 125,6%-ға өсті. Облыстық әкімдіктің баспасөз қызметінің мәліметінше, инвестицияның өсу қарқынын қамтамасыз ету мақсатында, 2024-2027 жылдары жүзеге асырылатын 145 инвестициялық жобалардың пулы қалыптастырылған. Жобалардың жалпы құны – 2,5 трлн. теңге. Олардың есебінен 20 мыңнан аса жұмыс орны ашылмақ. 2024 жылы жалпы құны 142,4 млрд. теңгені құрайтын 2 233 жаңа жұмыс орнын ашумен 59 инвестцииялық жобаны іске асыру көзделген. Бүгінде жалпы құны 76 млрд. теңгеге 866 жұмыс орны құрылып, 25 инвестициялық жоба іске қосылып үлгерді. Бұдан өзге Жалпыұлттық пул аясында 2024-2027 жылдар аралығында жалпы құны 1,5 трлн. теңгеге 8 114 жұмыс орнын ашатын 23 инвестициялық жобаның пулы қалыптастырылып, Ұлттық цифрлық платформаға енгізілді.
