Соңғы жылдары мемлекет тарапынан Түркістан өңіріне, әсіресе Түркістан қаласына айрықша көңіл бөлініп отыр. Әр істің, әр бастаманың тарихи негізі мен алда күтілетін жоспары болады. Осы екі тұрғыдан алып қарағанда Түркістанның қайта түлеуге, қайта жаңғыруға әбден лайық екенін аңғарасыз.
Ұлы Жібек жолының бойындағы қала болғандықтан шығар, Түркістан облыс орталығы бола салысымен елімізден бөлек алыс-жақын шет мемлекеттерден инвесторлар жиі келетін болды. Бұл ретте өңірге инвестор тарту бағытындағы жұмыстар жүйелі жалғасып келеді. Осы орайда, өткен жылы өңірде ұлттық экономика, экономиканың нақты секторы, тұрмыс деңгейі, еңбек және жұмыспен қамту, баға, кәсіпорындар, сауда бағытында қандай өзгерістер болғанына қысқаша шолу жасап көрейік.
Бұл орайда, ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросының Түркістан облысы бойынша департаменті статистикалық ақпаратты пайдаланушылармен жұмыс басқармасының басшысы Ғазиза Байтуғанова маңызды деректерімен бөлісті.
Оның баяндауынша, 2023 жылғы 1 желтоқсанда облыс бойынша халық саны 2140,9 мың адамды құрады. Өткен жылғы қаңтар-қараша айларындағы халықтың табиғи өсімінің абсолюттік көрсеткіші 42 мың адамды құрады (2022 жылғы қаңтар-қараша айында – 95,2%), осы кезеңде 51,1 мың (96,3%) – сәби дүниеге келді, 9,1 мың адам (101,5%) – қайтыс болды.
Облысқа 2023 жылғы қаңтар-қарашада 35953 адам келген (облыс ішіндегі көші-қонды есепке алмағанда) (2022 жылғы қаңтар-қарашада 27631 адам), 56303 адам кеткен (43857 адам), көші-қон ағыны бойынша абсолюттік ауытқу айырымы 20350 адамды (теріс) құрады, ал, 2022 жылғы қаңтар-қарашада 16226 адамды (теріс) құраған болатын.
2023 жылғы III тоқсанда облыс халқының бір айда орта есеппен жан басына шаққандағы атаулы ақшалай табысы 96197 теңгені құрады, бұл 2022 жылдың III тоқсанымен салыстырғанда 20,4 пайыз жоғары, нақты ақшалай табыс осы кезеңде 6,6 пайызға артты.
Өткен жылғы ІIІ тоқсанда жұмыссыздар саны, бағалау бойынша, 41,7 мың адамды құрады. Жұмыссыздық деңгейі жұмыс күшіне 5 пайызды құрады. Жұмыспен қамту органдарында жұмыссыздар ретінде тіркелгендер саны 2023 жылғы желтоқсанның соңына 16,5 мың адамды немесе жұмыс күшіне 2 пайызды құрады.
2023 жылғы ІІІ тоқсанда қызметкерлерге есептелген орташа айлық атаулы жалақы 248905 теңгені құрап, 2022 жылдың ІІІ тоқсанына қарағанда 14,9 пайызға өсті. Осы тоқсандағы нақты жалақы индексі 101,8 пайызға тең.
Түркістан облысы бойынша 2023 жылғы желтоқсанда 2022 жылғы желтоқсанмен салыстырғанда тұтыну бағаларының индексі 110,2 пайызды құрады. Азық-түлік тауарларының бағасы 7,1 пайызға, азық-түлік емес тауарлары 9,5 пайызға, халыққа ақылы қызмет көрсету 18,2 пайызға көтерілді. Түркістан облысындағы өнеркәсіп өнімін өндіруші кәсіпорындардың бағалары 2023 жылғы желтоқсанда 2022 жылғы желтоқсанмен салыстырғанда 7,2 пайызға көтерілді.
2023 жылғы қаңтар-қыркүйектегі жалпы өңірлік өнім көлемі 2699012 млн. теңгені құрады. Нақты ЖӨӨ 2022 жылдың тиісті кезеңімен салыстырғанда 2 пайызға өсті. ЖӨӨ құрылымында тауар өндіру үлесі 35,7 пайызды, қызмет көрсету 55,9 пайызды құрады.
2023 жылғы қаңтар-желтоқсанда облыстың негізгі капиталға салынған инвестиция көлемі 972031,8 млн. теңге болып, 2022 жылдың деңгейімен салыстырғанда 126,1 пайызды құрады.
2024 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша Түркістан облысында 17674 шаруашылық жүргізуші субъект (заңды тұлға) тіркелді, олардың 15968-і жұмыс істеп тұр. Тіркелген заңды тұлғалар ішінде шағын заңды тұлғалар саны (100 адамға дейін) – 17024, орта заңды тұлғалар (101 ден 250 адамға дейін) – 540, ірі заңды тұлғалар (250 адамнан жоғары) – 110, оның ішінде жұмыс істейтіндер тиісінше – 15318, 540 және 110.
2024 жылғы 1 қаңтарға Түркістан облысының жұмыс істеп тұрған шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінің саны 206855-ті немесе 2023 жылдың осы кезеңімен салыстырғанда 112,1 пайызды құрап отыр.
Сауда саласы бойынша 2023 жылғы қаңтар-желтоқсанда нақты көлем индексі 110 пайызды құрады. Бөлшек сауда көлемі 2023 жылғы қаңтар-желтоқсанда 320702,6 млн. теңгені немесе 2022 жылғы қаңтар-желтоқсан деңгейіне 109,7 пайызды құрады. Көтерме сауда көлемі 130590,9 млн. теңгені немесе 2022 жылғы қаңтар-желтоқсан деңгейіне 110,8 пайызды құрады.
2023 жылғы қаңтар-қарашада Түркістан облысының Еуразиялық экономикалық одақ елдерімен өзара сауда көлемі 735,1 млн. АҚШ долларын немесе 2022 жылғы қаңтар-қараша деңгейіне 132,1%-ды құрады, оның ішінде экспорт, тиісінше 622,8 млн. АҚШ долларын немесе 140,9 пайызды, импорт 112,3 млн. АҚШ долларын немесе 98,3 пайызды құрады.
Түркістан облысы бойынша 2023 жылғы қаңтар-желтоқсанда ауыл, орман және балық шаруашылығы өнімдерінің (көрсетілетін қызметтерінің) жалпы шығарылымы 1158744,9 млн. теңгені құрап, 2022 жылмен салыстырғанда 2 пайызға өсіп отыр.
2023 жылғы қаңтар-желтоқсанда өнеркәсіп өндірісінің көлемі қолданыстағы бағаларда (алдын ала деректер бойынша) 1000977,2 млн. теңгені құрады, бұл 2022 жылдың тиісті деңгейінен 2,5 пайызға артық. Тау-кен өндіру өнеркәсібі және карьерлерді қазуда өндіріс көлемі 2 пайызға, сумен жабдықтау, қалдықтарды жинау, өңдеу және жою, ластануды жою бойынша қызметте 14,8 пайызға төмендеді, ал, өңдеу өнеркәсібінде өндіріс көлемі 7,9 пайызға, электр энергиясымен, газбен, бумен, ыстық сумен және ауаны кондициялаумен жабдықтау 9,2 пайызға артты.
2023 жылғы қаңтар-желтоқсанда құрылыс жұмыстарының (көрсетілген қызметтердің) көлемі 407493,7 млн. теңгені немесе 2022 жылдың деңгейіне 111,1 пайызды құрады.
Облыста 898,9 мың шаршы метр тұрғын үй пайдалануға берілді, бұл 2022 жылмен салыстырғанда 104 пайызды құрады. 2023 жылғы қаңтар-желтоқсанда «Көлік және логистика» саласы бойынша нақты көлем индексі 89,6 пайызды құрады.
Жалпы, соңғы 10 жыл аралығында құрылысы жүргізіліп, іске қосылмаған 38 табиғи газ нысаны бар еді. Тиісті жұмыстарды жүргізу есебінен былтыр 91 мың халық тұратын 26 елді мекенді газға қосылды. Бұдан бөлек, өткен жылы 62 нысанның құрылысы аяқталып, қосымша 50 елді мекен табиғи газға қосылуға мүмкіндік алады. Нәтижесінде жалпы газбен қамтылған елді мекендер саны 515-ге жетіп, қамту деңгейі 62 пайызды құрайды. Сарыағаш қаласында 13 көпқабатты тұрғын үйдің құрылысы 2018-2020 жылдары аралығында жүргізіліп, аяқталған. Бірақ кәріз жүйесінің болмауына байланысты, пайдаланбай бос тұрған. Модульдік кәріз жүйесін салу есебінен өткен жылы 585 отбасы баспаналы болды. 2018 жылы облыстың оңтүстік 5 ауданындағы 800 мың тұрғынды сапалы электр қуатымен қамтитын «Қызыләскер» қосалқы станциясының құрылысы басталған. Стратегиялық маңызды нысанның құрылысын таяуда толық аяқтап, өткен жылдың соңында пайдалануға тапсырылды. Жалпы облысымызда электр қуатына тапшылық бар, энергияның 80 пайызы сыртқы көздерден тасымалданады. Аталған мәселені шешу үшін «Самұрық-Қазына» қорымен бірлесіп, Сайрам ауданында заманауи бу-газ қондырғы станциясының құрылысы басталды.
Өткен жылы қосымша 19 елді мекенге жаңадан ауыз су құбыры салына бастады. 10 елді мекеннің тозығы жеткен су жүйелері жаңартылуда. Нәтижесінде елді мекендердің қамту деңгейі 88,7 пайызға жетеді. Кентау қаласындағы №5 жылу орталығы 2012 жылдан бері жөндеу көрмей, 85 пайызға тозған. 2023 жылы 4 қазандық ағымдағы жөндеуден өтті. 4,7 шақырым магистралды жылу құбыры қайта жаңартылды. Мемлекет басшысы өз Жолдауында көліктік логистиканы дамытуды тапсырған болатын. Осы тапсырма аясында былтыр қараша айында облыс үшін стратегиялық маңызы бар «Дарбаза – Мақтаарал» теміржолының құрылысы басталды.
