Халық саны жыл сайын қарқынды түрде өсіп келе жатқан Түркістан облысында тиісінше инфрақұрылым нысандарына деген қажеттілік артып жатыр.
Бұл орайда облыс әкімдігі барлық мүмкіндікті пайдаланып, тұрғындардың жайлы тұрмысын қамтамасыз етуге басымдық беріп келеді. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев өз Жолдауында инфрақұрылымның әбден тозуы халықтың тұрмыс сапасына тікелей әсер ететінін, индустрияландыру қарқынын да тежейтінін айтты. Осы орайда облыста шешімін табуды қажет ететін бірқатар мәселе бар.
Еліміздегі суармалы жерлердің 35%-ы Түркістан облысында. Барлығы 552 мың гектар суармалы жерлердің бойында 520 елді мекен, яғни миллионға жуық ауыл тұрғындары тіршілік етеді. Осы елді мекендердің азаматтары өнімдерін ортақ нарыққа шығарып, ел өңірлерін көкөніспен, жеміс-жидекпен, мал азығымен қамтамасыз етуге елеулі үлес қосып жатыр.
Отырар, Сауран, Ордабасы, Бәйдібек, Жетісай, Шардара аудандары және Түркістан мен Арыс қалаларының айналасындағы суармалы жерлерді сумен қамтамасыз ету өзекті мәселе күйінде қалып келеді. Жыл бойы егісін егіп, шығынын шығарған шаруалар шілде-тамыз айларында егістікке су жеткізе алмай қыруар шығынға батуда және бұл – жыл сайын қайталанатын жайт. Осы мәселелерді шешу үшін жасалған жобалардың кейбіріне қаржы да бөлінген. Облыста су шаруашылығы жүйелерін қалпына келтірудің 2023-2030 жылдарға арналған «Жол картасы» жасалған.
Облыс әкімдігінің мәліметіне сүйенсек, егер бұл жоспарға республикалық бюджеттен қолдау көрсетілсе, 3 жаңа су қойма салынып, 17 су қоймасы жөнделеді. Жаңадан 120,3 млн текше метр ағын су жеткізіледі. Жаңа 12,2 мың гектар суармалы жер іске қосылып, 250 мың гектар суармалы жердің мелиоративтік жағдайы жақсарады. Сапалы ауыз сумен 250 мыңға жуық тұрғын қамтамасыз етіледі. Каналдар, қашыртқылар, ауыз су құбырлары жөнделмек. Жол картасына жалпы 58 жоба енгізілген.
Сондай-ақ облыс әкімдігі Бәйдібек ауданында «Бәйдібек ата» су қоймасын салу» жобасы бойынша жобалық-сметалық құжаттамасын әзірлеп, мемлекеттік сараптаманың оң қорытындысын алды. Жобаны іске асыруға 2024-2026 жылдарға арналған республикалық бюджет жобасында жалпы сомасы 5 млрд теңге, оның ішінде 2024 жылы – 3,4 млрд теңге және 2025 жылы 1,6 млрд теңге көзделген. Жобалық құны – 4 405 млн теңге, Еуропа қайта құру және даму банкі қарызы есебінен Отырар ауданында сорғы стансасының құрылысымен Шәуілдір қоректендіру каналын қайта жаңғыртуға келісімшартқа сәйкес 2020 жылы 881 млн теңге көлемінде аванс төленіп, бірақ қаржы игерілмеген.
Сондай-ақ Жетісай ауданындағы Қызылқұм, Ш.Ділдәбеков, Мақталы, Ж.Ералиев, Абай, Ынтымақ ауылдық округтерінде тік дренажды ұңғымалар жарамсыз күйде. Бұл орайда жуырда Үкімет басшысына депутаттық сауал жолдаған сенаторлар жоба бойынша Комитет тарапынан жасатылған 210 тік дренажды ұңғыманы қалпына келтіру ЖСҚ-на түзету енгізу, мемлекеттік сараптама қорытындысын алу және Ислам даму банкі қарызының есебінен 210 тік дренажды қалпына келтіру жұмыстарын жеделдету шараларын қабылдау қажеттігін айтқан-ды. Үкімет басшысының сенаторларға берген жауабына қарағанда, Ислам Даму Банкінің қарызы шеңберінде Түркістан облысында жалпы ауданы 136,8 мың гектар ирригация мен дренажды қалпына келтіру жөніндегі жобаны іске асыру жалғасып жатыр. «Temelsu компаниясы бүгінде облыс бойынша 512 тік дренажды ұңғымаларды қалпына келтіру бойынша 5 жаңа жоба әзірледі. Барлық 5 жоба бойынша жалпы сомасы 42,4 млрд теңгеге шарттар жасалды, оның ішінде 2,3 млрд теңге (5,3%) игерілді. Жоғарыда аталған жобаларды аяқтау мерзімі – 2025 жыл», делінген Премьер-министрдің жауабында. Өңір үшін маңызды тағы бірқатар жобаны қаржыландыру Үкімет тарапынан қолдау таппай отырғаны айтылған депутаттық сауалда сенаторлар Ә.Бектаев, А.Сатвалдиев, М.Қыдырбек жобалардың барлығы дер кезінде іске қосылған жағдайда аудандардағы 200 мың гектарға жуық жерлерге кепілді су берілетінін айтады. Ал Премьер-министр депутаттар көтерген мәселелер Үкіметтің тұрақты бақылауында және оларды шешу жөніндегі жұмыс одан әрі жалғасатынын мәлім етті.
Ағын су мәселесін шешуде көрші мемлекетке тәуелділік те кері әсерін тигізуде. Бұл мәселені жүйелі түрде шешу мақсатында «Түркістан магистральды каналын күрделі жөндеу» жобасы іске асырылып жатыр. Жалпы құны – 11,5 млрд теңге. Қосымша 26 шақырым бетондалады. Жоба толық іске асқанда 89 млн текше метр су үнемдеуге мүмкіндік береді. Нысан құрылысын бастауға 2024 жылға 5 млрд теңге қажет.
