Түркістан қаласында нашақорлықпен күрес жүйелі түрде жүргізіліп келе жатқанымен есірткіге елітіп, тәуелді болып қалушылар аз емес. Сонымен қатар бүгінде есірткінің синтетикалық түрлері көбейген. Бұл орайда өз міндетін мінсіз атқарып жүрген полиция қызметкерлері қырағылық танытып, есірткі саудасының алдын алуда. Есірткіге қарсы күресті бәсеңдетпеген тәртіп сақшылар қала тұрғындарын зиянды әдеттерден бас тартып, салауатты өмір салтын ұстануға шақырады. Сондай-ақ есірткі заттарын заңсыз сақтағаны, өткізгені, өсіргені және контрабандасы үшін қылмыстық жауапкершілік қарастырылғанын үнемі ескертіп те келеді. Қазірде Түркістан қаласындағы өтіп жатқан іс шаралардың негізгі мақсаты есірткі құралдарының заңсыз айналымымымен байланысты қылмыстардың алдын алу және жолын кесу, күдіктілерді есірткіні сақтау мен өткізу кезінде ұстау бағытында түрлі шаралар ұйымдастырылуда. Бүгінде өңірде шамамен 400-ден астам нашақор есепте тұрады. Ал жыл басынан бері бес айда есірткінің заңсыз айналымына қатысты 174 есірткімен байланысты дерек анықталған.
Қазірде Түркістан қаласында есірткі саудасының алдын алу шаралары жүйелі түрде жүргізілуде. Есірткі саудасы әлемдік деңгейдегі ауқымды трансұлттық қылмыс түріне жатады. Қаламыздың түкпір түкпірінен полиция қызметкерлері түрлі есірткі бизнесімен айналысатын тұрғындарды құрықтап, есіркі тәркілеуде. Бұл проблема қаланың емес, елдің, әлемнің проблемасы болып табылады. Ресми деректерге сүйенсек, қазіргі таңда Қазақстанда есірткіге тәуелді 110 мың адам есепте тұр екен. Содан да болар, есірткімен күреске елімізде ерекше назар аударылып отыр. Мәселен, Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев халыққа Жолдауында есірткінің, оның ішінде синтетикалық есіркінің таралуы – болашақ ұрпақтың жағдайына қауіп төндіретінін атап өткен болатын. Ал, әлемде нашақорлар саны 275 миллионға жеткен екен. Сөйтіп, жыл сайын есірткі 500 мыңнан астам адамның өліміне себеп болып отыр. Нашақорлық – ғасыр дерті, оны қолданған адамның өмірі қысқа әрі мәнсіз өтеді. Оған әуес, тәуелді болған адам өзіне барлық зиян әрекеттерді жинап жүреді. Оның көптеген түрлері болады, мысалы біреулер оны темекі ретінде пайдаланса, енді біреулер дәрі түрінде қолданып жатады. Оны қолданған адамдар оған бір-ақ күнде тәуелді болып қалып, өмір сүру уақыты өте тез қысқарады. Оның адам өміріне зардабы көп. Ең біріншіден, өмір жасы қысқарады, екіншіден, айналасындағы адамдарға кесірін тигізеді. Және адами жағынан келгенде өз ортасында сыйы кетеді, жүрген жерінде береке болмайды, көптеген жақын адамдарынан айырылып жатады. Сондықтан да өмірлеріңізге ең жақын жастық шақтарыңызда дендеріңіздің саулығына осы күннен бастаңыз. Есірткі – бұл адамның көңіл-күйін, сана-сезімін, мінез-құлқын бұзатың қауіпті тыйым салынған химиялық зат. Ол адамның есін алып, құмарлық желігіне ұшыратады және аса қауіпті, айығу үмітсіз. Әлеуметтік дертті адамның сезімін толықтай жансыздандырады деуге болады. Нашақорлық – әлеуметке ортақ проблема, қоғамның дерті. Жер бетінде миллиондаған өмірлерді алып кетіп жатқан бұл ауру әлемдік трагедия, өз ауқымы жағынан дүниежүзілік соғыстармен тең. Бүкіләлемдік дертке арнайы мамандар ғана емес әрбір тұрғыны қарсы күрес жүргізе білгенде ғана мәселенің шешімін табады. Есірткіні қолданатындардың әлеуметтік сипаты да өзгерді, бүгінгі күнге олардың қатарын орташа және тіпті жақсы қамтамасыздандырылған отбасылардың балалары толтырып отыр.
Сонымен қатар, Түркістан облысында заңсыз есірткі айналымына қатысты құқық бұзушылықтар туралы анонимді хабарлама жіберетін Telegram-бот құрылған. Бұл туралы халықаралық нашақорлыққа қарсы күрес күні қарсаңында полиция қызметкерлері, нарколог-дәрігерлер, үкіметтік емес ұйым өкілдері, жастар ресурстық орталығының мамандары және басқа да мүдделі қызмет өкілдері бас қосқан жиында белгілі болды. Мамандар қазіргі таңда қаладағы нашақорлық жағдайы туралы сөз сөйлеп, емдеу-оңалту жұмыстарын таныстырып, олардың нәтижесін айтты. Іс-шара барысында «Серғали-Түркістан» аймақтық қоғамдық бірлестігінің өкілі жастар арасында қолға алынған жобаларды, олар бойынша қайтарымсыз гранттар бөлінгенін хабарлады. Сонымен қатар, азаматтар арасында есірткінің заңсыз айналымына байланысты құқық бұзушылықтар туралы анонимдік хабарламалар бойынша арнайы telegram-бот құрылғанын мәлімдеді.
Қазақстанда 18 мыңнан аса адам нашақорлық бойынша тіркеуде тұр. 1 маусымнан бастап елімізде «Қарасора – 2022» операциясы жүргізіліп жатыр. Жыл басынан бері есірткіні сату және қолдану бойынша 1300 Қазақстан азаматы мен 67 шетелдік ұсталған. 150 әйел адам мен 22 кәмелетке жасына толмаған жеткіншек қылмыстық жауапкершілікке тартылды. Осылайша, 10 жылда есірткіге тәуелді адамдардың саны 22 пайызға артқан.
– Осы жылдың 5 айында 1 мыңнан астам есірткі қылмысы анықталды, оның ішінде аса ірі көлемде есірткі сатудың 692 фактісі және есірткі сақтаудың 215 фактісі тіркелді. Нұр-Сұлтан қаласы мен Атырау облысының аумағында есірткі заттарын жеткізу және сатумен айналысқан екі ұйымдасқан қылмыстық топтың жолы кесілді. 2 тоннадан астам түрлі есірткі, оның ішінде 1,2 тонна марихуана, 350 келі гашиш және 70 келі синтетикалық есірткі тәркіленді, – деді Қазақстан Республикасы ІІМ басқарма бастығы Бақытжан Әмірханов.
Наркология және психотерапия орталығының тәжірибелі наркологы Тоқтар Қойшыбековтің айтуынша, нашақорлыққа тәуелді адамдар жасарып барады. Олардың жасы – 18-35 аралығында. Көбі жұмыссыз, отбасын құрмаған, орташа білімі бар азаматтар. Түрлі күйзеліске түсіп, кейін нашақорлыққа бет бұрғандардар жиі кездеседі екен екен.
– Есірткіге тәуелділіктің бастапқы кезінде тез арада ем алса, аурудан айығуға мүмкіндік бар. Нашақорлықтың екінші, үшінші сатысында емделу қиын. Тіпті өлімге әкелетін жайттар да кездеседі. Қазір синтетикалық есірткілерді қолданатындар көбейді. Адамдарды ақыл-есінен адастырып, ағзаға түрлі ауру туғызады. Себебі, есірткі сананы улап, психологиялық күйзеліске ұшыратады. Біз нашақорлықты емдесек те, адамда бейімділік қалады. Бірақ, емдеу курсы да ауруға сәйкес созылмалы түрде болады, – деді нарколог дәрігер Тоқтар Қойшыбеков.
«Есірткісіз болашақ» корпоративтік қорының атқарушы директоры Жандос Ақтаевтың айтуынша, әлеуметтік зерттеу негізінде әрбір бесінші жас есірткі қолданып көрген. Қордаланған мәселені шешу үшін, ел бойынша алдын алу жұмыстары тұрақты жүріп жатыр. Өкінішке қарай, есірткі сату маркетингі дамып жатыр. Бұл күрделі мәселе. Оны сату және сатып алу онлайн дүкен, сайт арқылы жүзеге асады. Осылайша есірткі сататындар тұтынушылар базасын ұлғайтуға тырысады. Мамандар олардың жолын кесу үшін, арнайы мониторинг жүргізеді. Әр өңірдегі штаб қызметкерлері есірткі жарнамалайтын граффитилерді жою шарасын қолға алған. Жуырда «Esirtkisiz FEST» атты фестиваль өткізілген. Басты мақсат – жастардың зиянды әрекеттерден аулақ болып, салауатты өмір салтын ұстануға шақыру. Айта кетейік, жыл басынан бері Астана, Алматы, Ақтөбе, Шығыс Қазақстан, Жамбыл және Қарағанды облыстарында 16 есірткі зертханасы жойылған.Қазірде БҰҰ заңсыз есірткі айналымына баса назар аударып отыр. Осыған орай Еуропадағы Қауіпсіздік және Ынтымақтастық ұйымы есірткіге қарсы халықаралық конференцияларды жиі-жиі ұйымдастырады. Бүгінде әлем назарын аударып отырған заңсыз есірткі бизнесі кім-кімді де болсын алаңдатпай қоймайды. Осыған орай Қазақстан да есірткіге қарсы күрес ел ертең үшін керек екенін жақсы біледі.
«Қазақстанның есірткі, соның ішінде синтетикалық есірткіге қарсы күрес салдарын БҰҰ тиісінше жоғары бағалап отырады. Біздің елімізде есірткі заттарының пайда болуына қатысты белсенді жұмыс істеу жағы сауатты жолға қойылған», – дейді сала мамандары. Жалпы, сала мамандарының айтуынша, есірткіні жою мақсатын көздейтін Қазақстанның тәжірибесін халықаралық күштердің біразы қолдап отыр. Сондықтан біздің мемлекетіміз есірткіге қарсы күресті тереңдете беруі қажет. Мәселен, біздің тиісті органдар осы уақытқа дейін есірткімен күресте «Мак», «Допинг», «Нарко-щит», «Притон» тәрізді ірі-ірі операциялар жүргізген. Осы арқылы бірнеше заңсыздықтың жолын кескен. Бұл ретте заңгер Марғұлан Асқарұлының айтуынша, Қазақстанның ұстанып отырған жоспары дұрыс. Алдағы уақытта министрліктің, тиісті инстанциялардың ұсынып отырған жоспарын насихаттауға БАҚ өкілдері де белсене араласса, – дегенді алға тартты маман.
«Теледидардан есірткінің есті алар, адамды айуанға айналдырар, адамзатқа тигізер қасіретін, отбасына әкелер қайғысын әртүрлі формада үзбей көрсетіп отырса, дұрыс болар еді деп ойлаймын. Қоғамға кесел болып жабысқан нашақорлық дертіне, ел қауіпсіздігіне қатер төндіретін жолға тосқауыл қою жолында мемлекеттік билік орындары, құқық қорғау органдарына бөлек БАҚ өкілдері мен медицина қызметкерлері, мұғалімдер, ата-аналар бірігіп күресуі қажет. Меніңше, нашақорлар – ауру адамдар, сондықтан оларды емдеу керек. Ал есірткіні таратушыларға жазаның ең ауыр түрін қолданған жөн», – дейді заңгер. Марғұлан Асқарұлы.
Нашақорлар – әрі ауру адамдар, әрі қылмыскерлер деген маман, «егер әрбір сырқат адамды жазалап, қоғамнан аластатар болсақ, одан біздің мемлекетіміздің өркендеуіне ешқандай пайда келмейді. Ешкім нашақор болып тумайды, оның осындай жағдайға душар болуына маңайындағы араласатын таныстарының және есірткіге бой алдырған немесе есірткіні пайда көзіне айналдырған адамның ықпалы әсер етеді. Сондықтан алдымен есірткіні таратушыларға қарсы күресті күшейту керек. Есірткі саудасымен және ұйымдасқан қылмыспен күресу дүниежүзінің барлық елдері үшін өткір мәселе болып отыр. Заңсыз есірткі айналымына және есірткіге тәуелділерге қарсы жүргізіліп жатқан шаралар бізде әлсіз емес. Десек те осы атқарылып жатқан жұмыстарды министрлік, акпарат комитеті, құзырлы органдар одан әрі тереңдете берген абзал», – дейді Марғұлан Асқарұлы.
Жалпы, мамандардың пайымдауынша, Еуразия жолдарының қиылысында орналасқан Қазақстанның геосаяси жағдайы есірткі тасымалдау үшін транзиттік дәліз ретінде халықаралық есірткі синдикаттары мен ұйымдасқан қылмыстық топтар үшін Ауғанстаннан Ресейге, одан кейін Еуропаға есірткі заттарын орасан зор мөлшерде контрабандалық жолмен тасымалдауға қолайлы екені жасырын емес. Аса ірі мөлшерде есірткі, психотроптық заттар мен прекурсорларды заңсыз айналымға шығарып, жанталаса қимылдап жатқан халықаралық есірткі синдикаттары мен ұйымдасқан қылмыстық топтар заңсыз тасымалдау кезінде, еліміздің тұрғындарын «жол бойы» зақымдап улау салдарынан, республикамызда есірткіге тәуелді азаматтар саны айтарлықтай көбейіп отыр. Осыған байлынысты «Есірткісіз Қазақстан» деген атаумен талай шаралар да ұйымдастырылды. Бұл ретте мамандардың айтар ойы да бар. Есірткі пайдаланатын адамдардың өз денсаулығына көзқарасын өзгерту, олардың санасына адам денсаулығы өзі үшін де, тұтастай қоғам үшін де құндылық болып табылатындығы туралы идеяны түсіндіріп, жеткізу – маңызды психологиялық алғышарты болып табылатын салауатты өмір салтын жүргізуге ұмтылысты ынталандыратын бағдарламаларды әзірлеу және енгізу. Өйткені, адамның өз денсаулығына көзқарасының өзгеруі басқа да алдын алу және емдік бағдарламалардың іске асырылуын жеңілдетеді. Азаматтардың құқықтық сауаттарын арттыру арқылы өз еркімен немесе көндіру арқылы оңалу үшін жағдай туғызу. Баспасөз беттері және электронды бұқаралық ақпарат құралдары арқылы халыққа есірткінің зияны туралы кең көлемде ақпарат бере отырып, есірткі пайдалануға және нашақорлыққа қарсы насихаттау жұмыстарын күшейту; Уәкілетті мемлекеттік органдардың, сондай-ақ нашақорлықтың алдын алуға және оны емдеуге мамандандырылған медициналық мекемелердің материалдық-техникалық әлеуетін нығайту; нашақорлық және есірткі бизнесіне қарсы күрестегі ынтымақтастықты дамыту сияқты халықаралық ұйымдармен тығыз байланыста жұмыс істеу қажет. Бүгінгі таңда адамзат қоғамына орасан зор зиянын тигізіп отырған жайттардың бірі – ғаламдық проблемалардың бірі көптеген зиянды әрекеттер, олар есірткі, шылым, спиртті сусындар. Ғаламдық проблема дегеніміз — әлемді тұтас қамтитын табиғи, табиғи-антропогендік немесе таза антропогендік құбылыстар. Осы құбылыстардың даму процесі жаһандану деп аталады. Осы проблемалардың ішінде адамзат дамуының немесе үлкен жетістіктерге жетуінің жолында бөгет болып тұрған нашақорлық. Нашақорлық қоғамымыз үшін қайғы-қасірет. Ал нашақорлық бар жерде наркобизнес жүретіні баршаға мәлім. Егер наркобизнестің жолын бөгесек, нашақорлықтан толықтай құтылуға мүмкіндік туады. Жастардың қауіп-қатерді жақсы көруі, жыныстық бұзылу, өзін-өзі көрсету, күшін дәлелдеуге тырысу, генетикалық құрылымының есірткіге бейімдігі, иманның әлсіздігі, нашар отбасы және бұзық қоғамнан туған сенімсіздік, болашақ туралы уайымның адамды жалғыздыққа итермелеуі, жоқшылықтың өзін-өзі өлтіруге итермелеуі, байлықтың масаңдатуы, мемендік есірткіге итермелейтін негізгі себептер болып табылады. Нашақорлық–әлеуметке ортақ проблема. Жер бетіне миллиондаған өмірлерді алып кетіп жатқан бұл ауру әлемдік трагедия, өз ауқымы жағынан дүниежүзілік соғыстармен тең. Нашақорлық- әлемге ортақ проблема, қоғамның дерті. Есірткілер – адам психикасының жағдайын, көңіл-күйін, санасын, айнала қоршаған әлемді қабылдауын, тәртібін өзгертетін заттар. Ол тікелей санаға, миға әсер ететін заттар болып табылады. Әдетте есірткілерді пайдалану қызығушылықтан басталады. Сондықтан жастар арасында нашақорлық жедел дамып келеді. Олай дейтін себебім, есірткінің көмегімен қиындықтарды жеңіп, өмірдің ащы шындықтарынан алыстағысы келеді. Бірінші рет көргенде ләззат алып, сосын адам тәуелді болып, іздеумен болады. Сөйтіп, қас-қағым сәтте нашақорға айналып шығады. Қоғам мен әлеуметтік орта бұл кеселмен күресуде өз ықпалын тигізуі қажет.Жанұяда ата-ана мен баланын арасында өзара түсініспеушіліктің, немқұрайлылықтың немесе ата-ана арасындағы жиі ұрыс-керістер- мұның бәрі есірткіге бой ұрудың себептері. Жасөспірімдік кезеңнің психологиялық ерекшелігі,атап айтқанда, өзін-өзі бағалау, құрбыларының ықпалына көну, психикалық ауру-депрессиялық синдром есірткіні қолдануды ертеректен бастауға себеп болады. Адам оны бірінші рет татып көргеннен кейін, оны іздеп тәуелді бола бастайды.Есірткіге ақша табу үшін ата-анасын тілдеп,небір қастандықтарға барып, мал-мүлкін сатып жіберуге дайын тұратын немесе отбасын қатты қинайтын жағдайларға тап болады. Жер бетінде миллиондаған өмірлерді алып кетіп жатқан бұл ауру әлемдік трагедия, өз ауқымы жағынан дүниежүзілік соғыстармен тең. Мысалы, нашақор адам мен дені сау адамды салыстырып көрейік. Дені сау адам таңертең ертерек тұрып, жуынып, таңғы жаттығуларын жасап, тамақтанады, жұмысына барады. Бір күндік уақытын достарымен немесе жанұясымен қызықты өткізеді. Өзі қалағанындай кез-келген нәрсемен айналысып, уақытын текке өткізбейді. Ал нашақор адамды алатын болсақ, ол әдеттегідей тәуелділігімен, сол есірткіні іздейді де тұрады. Бір күндік өмірі басқалардан ақша талап етумен, есірткіні қалай да тапсам деген ойлармен ғана өтеді. Басқаларды ұмытып, өз әлемінде ғана өмір сүреді. Бұл өмірлердің қайсысы жақсырақ деп ойлайсыз?Есірткіге құмар адамдардың қылмыстық істердің ауыр түрлеріне баруы жиі кездесетін жағдайлардың бірі.Осы қатермен күресудің негізі есірткінің таралуы мен қолданылуына шек қою.Осы күрестің негізгі үлесі құқық қорғау органдарының қызметкерлеріне артылады.Олар осы жүкті сезіне отырып,өз қызметтерін жоғары деңгейде мүлтіксіз орындап келеді. Нашақорлық қасіреті туралы қаншама айтылып жүрсе де, азаймағаны рас. Сондықтан бұл дертпен жалғыз күреспей, бірлікте жұмыла күрессек, алынбас қамал жоқ. Біз өзімізді – өзіміз құрметтеуге тиіспіз. Бойымыздағы бар қабілетімізді тек жақсылыққа бағыттап, зиянды әдеттерден, ішімдіктен, шылымнан, есірткіден аулақ болуымыз қажет. Өзіміздің бос уақытымызды пайдалы іске арнайық. Өз тағдырымыз – өз қолымызда. Бәріміз ғажайып өмірге лайықпыз!
