Ауыл шаруашылығы саласы үшін өте маңызды ресурстың бірі – ағын су. Себебі, су болмаса, бір шаршы метр жерге де егін егіп, өнім ала алмайсыз. Сондықтан да қай мемлекетті алып қарасаңыз да ең алдымен осы пір мәселенің оңтайлы шешілуіне аса мән береді. Өз кезегінде, біздің елдің Үкіметі де бұл тұрғыдан қол қусырып отырған жоқ. Тиісінше, бұл саладағы жұмыстар ауыл шаруашылығына бейім Түркістан өңірі үшін де ерекше маңызды болып саналады. Осы орайда, Түркістан қаласының тұрғындарына түсіндіру жұмыстары бойынша ақпаратты ұсынамыз.
Негізі, бұл саладағы жұмыстардың қарқын алуына 2020 жылдың басында Үкіметтің кеңейтілген отырысына қатысқан Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың су ресурстарын тиімді пайдалану мәселесін көтергені түрткі болғандай.
«Су ресрустарын тиімді пайдалану мәселесіне жеке тоқталып өткім келеді. Бұл күрделі болғанымен шешімдері мемлекет экономикасы мен ұлт денсаулығына айқындаушы ретінде ықпал ететін күрделі әрі стратегиялық маңызды мәселе. Мәселемен Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігі айналысады. Су ресурстары проблемасымен айналысатын өзге қандай да бір ведомство құрылмайды. Осыған сүйеніңіздер!. Сіздердің бағдарламаларыңыз бар ма?», – деп сұраған Мемлекет басшысы сол кездегі еліміздің бас экологы Мағзұм Мырзағалиевтен.
Өз кезегінде сол уақыттағы Экология, геология және табиғи ресурстар министрі: «Су саласынан көріп отырған негзігі тәуекел – бұл ағын судың төмендеуі. Біздің есептеуімізше, ағын су жылына шамамен 100 текше шақырымды құрайды және 2040 жылға қарай ағын судың 30-40 пайызға азаю қаупі бар. Осыған қарай біз су үнемдейтін технологиялар енгізу, Қазақстанның бүкіл аумағында 28 су қоймасын салу сынды бірқатар шараны қабылдауымзы керек. Цифрландыруды да белсенді енгізгеніміз жөн. Тиісті тұжырымдаманы әзірледік. Оны Премьер-Министрге баяндадық. Таяу уақытта оны Үкімет отырысының қарауына шығарып, одан кейін Сіз мақұлдасаңыз мемлекеттік бағдарлама әзірлеуге кірісеміз», – деп, Президентке он негізгі басымдықтан тұратын даму бағдарламасының тұжырымдамасы әзірленгендігін баяндаған.
Кейіннен сол экс-министр бағдарлама жайында түсінік жасап, Қазақстанда гидротехникалық құрылымдардың техникалық жай-күйіне бақылау мен қадағалауды қамтамасыз ету үшін екі орталық құрылатынын мәлімдеген болатын. Ол өз сөзінде су саласының өзекті мәселелері ретінде мынандай жайттарды айтқан: ескірген инфрақұрылым және соның салдарынан болатын судың ысырапсыз пайдалануы; сапалы судың тапшылығы; тариф есептеуде қолданатын тетіктің әлсіздігі; білікті кадрлардың жетіспеушілігі; көршілес мемлекеттермен су бөлу мәселелері. Ал, бұл проблемаларды шешу үшін «Қазақстанның су ресурстарын басқарудың 2020-2030 жылдарға арналған бағдарламасын» әзірлеу қажет болатын. Оның айтуынша, бағдарлама жобасының мақсаты – халықтың тұрмыс-тіршілігі мен елдің экономикасына жеткілікті су көлемімен қамтамасыз ету, су саласындағы экологиялық тепе-теңдікті сақтау еді.
«Біз бағдарламаның негізгі 10 бағытын анықтадық.
Бірінші – халықаралық ынтымақтастық. Көршілес елдерден келетін негізгі су көздері Жайық, Ертіс, Іле, Сырдария, Шу және Талас өзендері болып табылғандықтан, келесідей шараларды іске асыру қажет деп есептейміз: шекаралас елдермен су-энергетикалық ынтымақтастық тетігін жетілдіру; келіссөздер ұстанымын күшейту мақсатында кәсіби келіссөздер топтарын қалыптастыру.
Екінші – құқықтық базаны жаңғырту. Осы бағыт аясында су қауіпсіздік стратегиясы мен заң жобаларын әзірлеу, су ресурстар комитетіне салалық тарифтік реттеуші функциясын беру, және Біріккен Ұлттар Ұйымының тұрақты даму мақсаттарымен су ресурстар бағдарламасын үйлестіру ұсынылады.
Үшінші – институционалдық реформалау. Инвестициялық жобаларды тиімді іске асыру мақсатында «Қазсушар» республикалық мемлекеттік кәсіпорны АҚ ретінде жасақталады. Гидротехникалық құрылымдардың техникалық жай-күйіне бақылау мен қадағалауды қамтамасыз ету үшін екі орталық құру көзделген.
Төртінші – су шаруашылығы инфрақұрылымын жетілдіру және қайта жаңғырту. Бұл ретте қолданыстағы республикалық меншіктегі 182, ал коммуналдық меншіктегі 300 гидротехникалық құрылымдардың қауіпсіз пайдаланылуын қамтамасыз ету үшін оларды қайта жаңғырту кажет. Жаңа 26 гидротехникалық құрылымдарды салу елдің экономикасы үшін қосымша жерүсті су қорларын жинақтауға мүмкіндік береді.
Бесінші – су нарығын құру бойынша озық халықаралық тәжірибені зерттеу. Көптеген мемлекеттер сумен жабдықтау, су шаруашылығы инфрақұрылымын салуды қаржыландыру сияқты бірқатар мәселелерді су нарығының тетіктерін енгізу арқылы шешіп отыр. Мысалы, Австралия, Франция сынды мемлекеттерде бұл тәжірибе оң нәтиже көрсетті. Осы тәжірибені қолдану бізге де мүмкін болып отыр.
Алтыншы – цифрландыру, «Smart Water» жобасы, суды үнемдеу. Су шаруашылығын цифрландыру, «Smart Water» жобасы мен автоматтандырылған геоақпараттық жүйені енгізу арқылы біз суды үнемдеу саясатын жүргізіп, пайдалану шығындарын төмендетіп және тұтынылатын судың сапасы мен мөлшерін нақты есептей аламыз«, – деді ол.
Жетінші бағыт – су ресурстарын экологиялық тұрғыдан оңтайлы пайдалану. Бұл үшін заманауи технологиялар негізінде суды үнемдеудің жан-жақты саясатын енгізу, су мәселесіне азаматтық қоғам мен бизнестің қатысуы мен хабардар болуы, тасқын суды басқару жүйесін құру секілді қадамдар жасалуы қажет. Сегізінші бағыт – су саласының мамандарын даярлау және ғылыми тәжірибиені сүйемелдеу. Осы бағыт бойынша еліміздің жоғары оқу орындарындағы білім беру стандарттарын қайта қарауды, су секторының мамандарын даярлайтын профильді жоғары оқу орнын құру, әлемнің озық оқу орындарына халықаралық гранттар бөлу, ғылым жағынан қамтамасыз ету ұсынылады.
Тоғызыншы – мемлекеттік-жекеменшік әріптестікті дамыту. Су саласындағы инфрақұрылымның инвестициалық тартымдылығын арттыру, су шаруашылығы нысандарын салу, қайта жаңғырту және жетілдіру жұмысына мемлекеттік-жекеменшік әріптестік тетіктерін жан-жақты енгізу керек.
Оныншы – еліміздегі су тапшылығы бар аумақтарға басқа өңірлерден суды тарту үшін ұлттық маңызды су жобаларын іске асыру мүмкіндігін зерттеу қажет», – деген бағдарлама туралы айтқан экс-министр.
Содан соң, Сенат депутаттарының сауалына жауап берген ҚР Премьер-Министрі «Қазақстанның су ресурстарын басқарудың 2020-2030 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы» жобасын әзірлеу басталғанын мәлім етті.
«Жалпы Парламенттік тыңдаудың ұсынымдарымен Үкімет еліміздің су қауіпсіздігін сақтау бойынша қойылған міндеттерге байланысты жүйелі жұмыс жүргізуде. Мемлекет басшысының 2020 жылғы 24 қаңтардағы Үкіметтің кеңейтілген отырысында берген тапсырмасын орындау үшін Қазақстанның су ресурстарын басқарудың 2020-2030 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасының (бұдан әрі – Мембағдарлама) жобасын әзірлеу басталды. Елдің су ресурстарын сақтау және ұтымды пайдалану проблемаларын шешудің негізгі жолдарынан басқа мемлекеттік бағдарлама бойынша жұмыс аясында «Гидротехникалық құрылыстардың қауіпсіздігі туралы» заңды әзірлеу қажеттігі қаралатын болады. Оны реттеу мәні гидротехникалық құрылыстардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету процесіне барлық қатысушылардың функцияларын және олардың жауапкершілік шараларын нақты ажырату болуы мүмкін», – деді Үкімет басшысы.
Оның атап өтуінше, Су кодексінің 13-бабының 4-тармақшасына сәйкес, бұлақтар жер асты су нысандарына жатқызылған. Бұл олардың құрылысы мен қалыптасуының ерекшеліктерімен байланысты. Бұлақтар жер қойнауындағы атмосфералық судың есебінен құрылады. Сондықтан олардың сандық және сапалық сипаттамаларын анықтау үшін гидрологиялық зерттеу жүргізу қажет.
«Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігі 2019-2021 жылдары іске асыру мерзімімен су ресурстарының аудиті бойынша ауқымды жұмыстар жүргізуде. Осы жұмыс аясында көшпелі далалық зерттеулер жүргізужоспарланған. Олардың қорытындысы бойынша өзендер, оның ішінде олардың қалыптасу аймағындағы бұлақтарға қатысты ақпараттың айтарлықтай көлемін жинау және жүйелендіру жоспарлануда. Бұдан әрі жиналған ақпаратты өңдегеннен кейін нақты су нысандары, оның ішінде бұлақтар бойынша қосымша зерттеу жұмыстарын жүргізу жөнінде шешімдер қабылданады. Сондай-ақ олардың қорытындысы бойынша қажетті заңнамалық реттеу мүмкіндігі қаралады», – деді ол.
Ал, 2020 жылдың соңында ғалымдардың елдегі 17,9 млн гектар алқаптың топырағына агрохимиялық зерттеу жүргізгендігі және еліміздегі егіс алқаптарының 1 пайызында ғана қарашірік мөлшері жоғары екендігі айтылды. Бұл тұрғыда Ауыл шаруашылығы министрлігінің «Республикалық агрохимиялық қызмет» ғылыми-әдістемелік орталығы осындай қорытындыға келген екен. Айта кетсек, 17,9 млн. гектар алқап – елдегі жалпы егіс алқабының 69,3 пайызына тең екен. Сәйкесінше, осыншама алқаптың 76 пайызында қарашірік мөлшері төмен екені анықталған көрінеді. Әсіресе суармалы егіншілікке қолайлы саналатын оңтүстік өңірлерде қарашірік аз болып шыққан. Ал гумус мөлшері орташа алқаптардың үлесі –23 пайыз ғана болған.
«Совет заманында жер түгелдей мемлекеттің меншігінде болғандықтан, егіс алқаптарын эррозиядан сақтауға да мемлекет жауапты болатын. Тек жоспарлы түрде тыңайтқыш сеуіп қана қоймай, әр облыс пен ауданның, ауыл мен кеңшардың егіс рационын бақылауда ұстайтын. Ал қазір шаруа қожалықтары мен ірі жер иелері де бизнес өкілі болғандықтан, аумақтық инспекциялар мен агрономдар диқанның ішкі шаруасына бұрынғыдай килігіп, айтқанымен жүргізе алмайды. Сондықтан жерді тиімді пайдалану жөнінде кеңес беріп, насихат айтумен ғана шектеледі. Есесіне жерін күтіп ұстайтын шаруаларды қаржылай ынталандыру жүйесі бар. Қазіргі уақытта танаптардың өнімділік деңгейін арттыру мақсатында мемлекет минералдық тыңайтқыштарды сатып алуды субсидиялап отыр. Субсидия мөлшері тыңайтқыштардың шыққан еліне қарамастан нарықтағы ең төменгі бағасының жартысына тең. Тыңайтқышқа берілетін субсидиялар сомасы жыл сайын ұлғаюда. 2019 жылы ғылыми қажеттіліктің 18%-і енгізілді. Тыңайтылған алқап жалпы егіс алқабының 25-30%-ін құрайды», – деді Агротехнологиялар мен аргрохимия басқармасының мамандары бұл жағдайға байланысты.
Сондай-ақ, мамандар аграрлық салада алға озып кеткен елдер бұл тұста дәстүрлі дақылдардың орнын рапс, соя сияқты шығынын еселеп ақтайтын дақылдармен алмастыру тенденциясы біртіндеп бізге де еніп жатқанын жеткізді. Бұл тұрғыда бірыңғай бидай ғана егілетін телімдер мен күріш, мақта сияқты суды көп шығындайтын дақылдардың алқаптарын қысқартып, егістікті әртараптандыруға күш салынған. Тиісінше, ол үшін көкөніс-бақша, жемшөп, майлы дақылдардың алқабы кеңейтілген.
Сондай-ақ, ғылыми зерттеулер аясында біздің даламыздың бір шетіндегі топырағы екінші шетіндегі топырақтан мүлде өзгеше екені дәлелденген. Бұл рейтингтен солтүстік өңірлердегі диқандар топырақтың құнарына сенсе, оңтүстік өңірлер суға сенетінін көруге болады. Топырақ құнарын сақтау үшін ұдайы субсидия бөлініп отырса, суармалы алқаптардың әлеуетін барынша пайдалану үшін мемлекеттік бағадарламалар қолға алынып келеді. Мысалы, агроөнеркәсіптік кешенді дамытудың 2017-2021 жылдарға арналған бағдарламасы бойынша 610 мың гектар алқапта суару жүйелерін қалпына келтіру көзделген. Осы меже бойынша 2017-2019 жылдары 146 мың гектар суармалы алқап қалпына келтірілген екен. Сурамалы егіске жарамды жердің қалған бөлігі су ресурстарын басқарудың 2020-2030 жылдарға арналған мемлекеттік бағдараламасы аясында игерілуі тиіс.
Сонымен қатар, бірер жыл бұрын Қазақстанның банктері ауылшаруашылық жобаларын қаржыландыруға құлықсыз екендігі жиі сөз болатын. Десе де, Отандық банктердің кежегесі кейін тартқанмен, халықаралық қаржы институттары сурмалы жерге салынған әр доллар ертең еселеп қайтатынын жақсы түсінетін. Мәселен, бұл тұрғыда Ислам даму банкі Түркістан және Алматы облыстарындағы 136,4 мың гектар жерде суармалы жүйелерді қалпына келтіру үшін 2018-2024 жылдар арасында 48,3 млрд. теңге бөлуге уағдаласқан болатын.
Содан соң, Үкімет отырысында су ресурстарын тиімді пайдалану тақырыбы қаралып, бұл салаға жауапты ведомстволар негізгі мәселелер мен алдағы жоспарларға қатысты егжей-тегжейлі мәлімет берді. Экология, геология және табиғи ресурстар министрі соңғы жылдары өзен ағынының нақты ресурстары жылына 90-100 текше шақырымды құрағанын жеткізді. Оның 51-ге жуық текше шақырымы – жергілікті ағын, ал қалғаны Қытайдан, Орталық Азия елдерінен және Ресейден трансшекаралық өзендер арқылы келіп түседі. Сол кездегі мәліметтерге сүйенсек, республика бойынша пайдаланылатын судың 97 пайызы оңтүстіктегі төрт облысқа тиесілі болған.
Сондай-ақ, Үкімет отырысында Премьер-Министр Қазақстанда су тұтынудың 65 пайызы ауыл шаруашылығына тиесілі екенін айтып: «Агроөнеркәсіптік секторды сапалы әрі кепілдендірілген су көлемімен қамтамасыз ету еліміздің азық-түлік қауіпсіздігіне тікелей әсер етеді. Елдегі жер бетіндегі судың жартысына жуығы (44,9 км³) көршілес елдер аумағынан келеді. Трансшекаралық өзендерді пайдалану бойынша өзара іс-қимылдың негізгі мәселелері үкіметаралық келісімдер аясында реттелген. Биылғы желтоқсан айында Жайық және Ертіс өзендері экожүйелерін сақтау және қалпына келтіру жөнінде Қазақстан-Ресей ынтымақтастығы бағдарламалары қабылданды. Бағдарламаларда су алмасуды жақсарту үшін су жіберу құрылыстарын реконструкциялау шаралары да көзделген», – деді.
Сол себепті, суды тиімді пайдаланудың маңызды мәселелері қарастырылған. Бұл ретте Су ресурстарын басқару мемлекеттік бағдарламасының жобасы әзірленген. Құжат су инфрақұрылымын салуды, жаңғыртуды және жетілдіруді, суарудың су үнемдеу технологияларын енгізуді, суды есепке алу мен бөлуді цифрландыруды көздейді. Аталған іс-шараларды өткізу су шығынын азайтуға мүмкіндік береді деп жоспарланған.
Осы орайда Үкімет басшысы өзен суларын үнемді пайдалануға қатысты бірқатар тапсырма берген еді. Тапсырмаға сәйкес, әкімдер гидротехникалық құрылыстарды реконструкциялау жұмыстарын қамтамасыз етуі тиіс. Магистральдық арналарға қазіргі заманғы су үнемдеу технологияларын енгізуді және суды есепке алуды цифрландыруды қамтамасыз ету маңызды. Сонымен қатар, Түркістан облысында іске асырылған магистральдық арнаны цифрландыру бойынша қанатқақты жобаны су шаруашылығының барлық негізгі нысандарына тарату керек болады. Сумен қамтамасыз етілудің төмендеп бара жатқанын ескеріп, су алудың қолданыстағы лимиті аясында су ресурстарын ұтымды пайдалануды қамтамасыз ету керек.
«Сонымен қатар, Қызылорда, Алматы және Түркістан облыстарында ылғалды көп қажет ететін дақыл – күріш, жоспардан артық егілген. Бұған жұмсалған елеулі су көлемін экономикалық тұрғыдан тиімдірек дақылдарды – көкөністер, жеміс-жидектер, рапс, соя өсіруге жұмсауға болар еді. Сондықтан әкімдіктер бекітілген егіс жоспарын қатаң ұстануы тиіс. Ауыл шаруашылығы, Экология, Сауда министрліктері ішкі қажеттіліктер мен егіс алаңының құрылымын әртараптандыру бойынша міндеттерді ескере отырып, ылғалды көп қажет ететін дақылдар егісін ауыстыру мәселесін әкімдермен пысықтайды. Бұл агроөнеркәсіптік кешенді дамытудың жаңа бағдарламасына енгізілуі керек. Дүниежүзілік банктің болжамына сәйкес алдағы 20-30 жылда Орталық Азия елдерінде су тапшылығы өседі. Сондықтан су ресурстарын барлық мемлекеттердің мүдделерін ескеріп, тиімді пайдалану мәселесінің маңызы артып отыр. Осыған орай Экология министрлігіне мүдделі мемлекеттік органдармен бірлесіп, көрші мемлекеттердің салалық ведомстволарымен шекарааралық өзендерді өзара тиімді пайдалануды қамтамасыз ету бойынша жұмысты күшейтуді тапсырамын. Экология және Ауыл шаруашылығы министрліктері әкімдіктермен бірге су шаруашылығы нысандарын салу және реконструкциялау, сонымен қатар су үнемдеу технологиялары мен суды есепке алудың цифрлық жүйелерін енгізу бойынша жобаларды іске асыру бойынша жұмысты жалғастырсын», – деген Премьер-Министр.
Ал, 2021 жылы Мәжілістің жалпы отырысында сол кездегі депутат Зүлфия Сүлейменова су қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысты Үкімет басшысының атына сауал жолдап: «Су қауіпсіздігін қамтамасыз ету – елдің ұлттық қауіпсіздігінің стратегиялық міндеті. Мұны Мемлекет басшысы 26 қаңтарда өткен Үкіметтің кеңейтілген отырысында атап өтті. Осы салада қабылданып жатқан шараларға қарамастан, елдегі су проблемасы жыл сайын күрделене түсуде. Өзендердің ағысы қысқаруы және көлдердің құрғауы, тұщы судың ұзақ мерзімді қорлары – мұздықтар мен тоңның еруі, жер асты бассейндердің қарқынды ластануы байқалады. Бұл мәселелер су ресурстарын басқару жөніндегі ұлттық жобамен қамтылуға тиіс екені сөзсіз», – деген еді.
Осы орайда ол өзінің жүйелі шешімін таппаған сектордың негізгі проблемаларына тоқталды. «Біріншіден, су ресурстарын басқарудың мемлекеттік жүйесінің бытыраңқылығы мен фрагментациялануы сақталуда. Бүгінде су мәселесімен 8 министрлік, жергілікті атқарушы органдар, сондай-ақ «Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қорының компаниялары айналысады. Осылайша, су саясатын жүзеге асыруға 172 құрылымдық бөлімше мен ұйым тартылған. Бұл ретте оны үйлестіру жоқ. Суды басқарудың қалыптасқан күрделі жүйесі мемлекеттік аппаратты проблемалардың себептерін шешуге емес, салдарларын жоюға назар аударуға мәжбүр етеді. Мұндай жағдай азық-түлік қауіпсіздігінің төмендеуіне, жанжалдарға және халықтың көші-қонына әкелуі мүмкін. Екіншіден, бүгінде салада су мамандарының тапшылығы байқалуда. Мысалы, депутаттармен трансшекаралық су бөлу мәселелері бойынша шектес мемлекеттермен келіссөз позициямызды нығайту туралы мәселе бірнеше рет көтерілген болатын. Алайда, мәселе су дипломатиясы саласындағы келіссөз жүргізуші мамандардың тапшылығына тіреліп отыр. Білім мен тәжірибе жинақталған бірнеше ғылыми институттар материалдық-техникалық қамтамасыз етудің проблемаларын бастан кешіруде. Мәселен, су саласындағы жабық сипаттағы жобаларды жүзеге асыратын және Қытаймен су жөніндегі келіссөздерді сараптамалық сүйемелдеуді қамтамасыз ететін жалғыз География және су қауіпсіздігі институты бірнеше жылдан бері өзінің жеке ғимараты мәселесін шеше алмай келеді», – деді Зүлфия Сүлейменова. Оның сөзіне қарағанда, жоғарыда баяндалғанның негізінде саланың өзекті мәселелерін дайындалып жатқан Су ресурстарын басқару жөніндегі ұлттық жоба аясында шешуді қарастыру маңызды.
Сондай-ақ, сол жылы Роман Скляр Су ресурстарын басқару жөніндегі ұлттық жобада су қорын қорғау жөніндегі іс-шаралар ретінде өздігінен ағып жатқан иесіз гидрогеологиялық ұңғымаларды жою жөніндегі жұмыстарды көздеу жоспарланғанын айтып, ұлттық жобаны іске асыру үшін жалпы сомасы 66 193,0 мың теңгеге 151 иесіз өздігінен төгілетін гидрогеологиялық ұңғымаларды жою бойынша жобалау-сметалық құжаттаманы әзірлеуге 2021 жылға қосымша бюджеттік өтінім берілгенін жеткізді. Оның айтуынша, аталған шығыстар республикалық бюджет комиссиясының шешімімен қолдау тапқан. Осылайша, 2021-2025 жылдар кезеңінде жер асты суларының табиғи ресурстарының ысырабын, жер қойнауы мен қоршаған ортаның ластануын болдырмау мақсатында 600-ден астам иесіз, өздігінен төгілетін, жоғары дебитті ұңғымалар мен радионуклидтері жоғары ұңғымаларды жою жоспарланған.
Сонымен бірге, 2022 жылы Премьер-Министр Әлихан Смайылов елімізде су ресурстарын басқару жөніндегі жеке мемлекеттік орган құру жоспарланбағанын мәлім етіп: «Қазіргі уақытта жаңа Су кодексін әзірлеу жұмыстары жүріп жатыр. Онда елдің су ресурстары әлеуетін сақтау үшін оны ластанудан және сарқылудан қорғау негізгі нормалармен айқындалатын болады. Бұл ретте жаңа кодексте су ресурстарын, сондай-ақ гидротехникалық құрылыстарды басқаруға және олардың қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысты құқықтық қатынастарды жеке нормативтік-құқықтық актіге бөліп шектеу жоспарлануда», – деді.
Одан бөлек, Үкімет басшысы айтқандай, су қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша ұсыныстар пакеті әзірленген. Оған трансшекаралық өзендер бойынша келіссөздер процесінде Қазақстанның позициясын күшейту, уәкілетті органның, сондай-ақ оның ведомстволық бағынысты және ғылыми ұйымдарының кадрлық әлеуетін арттыру мәселелері кіреді. «Қазіргі уақытта оны Үкімет пен Президент Әкімшілігі қарайды. Сонымен қатар, қазіргі уақытта су ресурстарын басқару жөніндегі жеке мемлекеттік орган құру жоспарланбағанын атап өтеміз», – деді ол туралы Әлихан Смайылов.
Ал, биыл Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан халқына Жолдауында Су ресурстары және ирригация министрлігі құрылатынын айтып, бұл жоспар жүзеге асырылды.
Бұл туралы ел Президенті: «Су үнемдейтін технологияларды енгізу – аса маңызды және шұғыл міндет. Сондықтан тиімді тәсілдер ұсыну қажет. Дегенмен біз дәл қазіргі жағдайда жаңа тариф саясатынан да аттап өте алмаймыз. Әбден ескірген инфрақұрылым әрең жұмыс істеп тұр. Сондықтан жаңа инфрақұрылым салу – өте маңызды міндет, қазіргі нарықтың талабы. Суды нормативтен артық жұмсағандар оның ақысын жоғары тарифпен төлеуі керек. Бір сөзбен айтсақ, суды барынша үнемдеуіміз қажет. Оған қоса судың «көлеңкелі» нарығы түбірімен жойылуға тиіс. Халқымыз «Судың да сұрауы бар» деп бекер айтпаған», – деді.
Сонымен қатар, Мемлекет басшысы су дегеніміз – үнемдеп пайдаланбаса, тез таусылатын шектеулі ресурс екендігіне айрықша назар аудартты.
«Онсыз шаруалардың күні қараң. Сол себепті бұл салада заңсыздыққа жол берілмейді. Талапқа бағынбайтындар қатаң жазаға тартылады. Еліміз үшін судың маңызы мұнай, газ немесе металдан кем емес. Су шаруашылығы жүйесін тиімді дамыту мәселесімен дербес мекеме айналысуы қажет деп санаймын. Сондықтан Су ресурстары және ирригация министрлігі құрылады», – деді Қасым-Жомарт Тоқаев.
Ендігі кезекте, бүкіл ел бұл министрліктен мардымды істер күтіп отыр. Өз кезегінде, Жаңа ведомство сәтті қадамдар жасап, бүкіл халықтың көңілінен шығады деп үміттенеміз.
