Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың тапсырмасына сәйкес, елімізде Қазақстан Республикасының су ресурстарын басқару жүйесін дамытудың 2021-2025 жылдарға арналған тұжырымдамасының жобасы әзірленген болатын.
Президент Қасым-Жомарт Тоқаев 2023 жылғы 29 наурызда жаңа шақырылымдағы Парламенттің бірінші сессиясында сөйлеген сөзінде су ресурстарын тиімді басқаруға және оларды қорғауға баса назар аудару керектігін айтты.
“Тағы бір мәселе – су қауіпсіздігін қамтамасыз ету. Бұл – стратегиялық маңызы бар міндет. Алдағы уақытта су мәселесі ушығып кетуі мүмкін. Сол себепті, бізге оның алдын алу қажет. Қазір Үкімет Су кодексінің жаңа жобасын әзірлеп жатыр. Су ресурстарын тиімді басқаруға және оларды қорғауға баса назар аудару керек. Осы жұмыста ғылыми ұстанымды, инновацияны, халықаралық озық тәжірибені басшылыққа алған абзал. Біздің елде судың 65 пайызы ауыл шаруашылығы саласына жұмсалады. Соның 60 пайызға жуығы құмға сіңіп кетеді. Мұндай ысырапшылдыққа жол беруге болмайды.Жаңа тариф саясатына көшу қажет. Оны дереу қолға алмасақ, ахуал одан әрі күрделене түсетіні анық, – деді Президент.
Бүгінде Түркістан өңірінде жалпы саны екі жүзден астам көше ирригациялық арықтар арқылы суарылады. Ал қарқынды суару өрісіне өңірде айтарлықтай басымдық берілген. Айта кетейік, соңғы бес жылда қаланы жасыл желекпен көмкеру жұмыстары қарқынды атқарылып келеді. Оған дәлел, облыс орталығында 400 гектар жерде орналасқан саябақ пен жасыл желекті демалыс аймақтары қарастырылған.
Ал осы аталған саябақтар мен демалыс алаңқайларына себілетін су қайдан алынады деген сұрақ туындауы ғажап емес. Демек, қолдан арықшалар жасаудың өзіндік себебі бары анық. Түркістан климаты құрғақ өңір болғандықтан, табиғатты сақтап қалу үшін керек дүниені қолдан жасауға тура келеді. Міне соның бірі, гидрантты суару жүйесін айтуға болады. Қаланы жасыл аймаққа айналдыру мен қолдан ағынды су арықтарын ойлап табудың бірден бір себебі, көгалды аумақтарды гидрантты жүйе арқылы суару. Сонымен, Түркістан өңіріндегі ирригациялық арықтардың көлемі 22,5 шақырымға дейінгі аралықты қамтиды. Мамандардың айтуынша, қазіргі таңда аталған арықтардан секундына 100 литрге дейін су алынады екен.
Ал қолдан жасалған ирригациялық арықтардың бастауы Арыс каналымен байланысты. Қазіргі таңда жерасты суларын пайдаланудың түрлі тәсілдері жолға қойылған. Яғни гидрантты суару жүйесі арқылы қаланың орталығы мен бірнеше секторлары ағын сумен қамтылып келеді. Сонымен, мұндай жүйені іске қосудағы мақсат қала ішінен гидрантты су жүргізу жүйесінің көмегімен ағаштар мен гүлдерді суару болып табылады. Аталмыш жүйенің әсерінен өңірдегі саябақтар мен гүлзарлар саны 60-қа жуықтаған. Сондай-ақ, дәл осы жүйе 6 кезең бойынша атқарылады. Оның бірі ботаникалық бақтың 611 гектары болса, енді бірі Бекзат Саттарханов даңғылы мен Майкотов көшесінің бойындағы 620 гектар жасыл желекке гидрантты суару жүйесі қосылған. Ал қалған 4 бөлік яғни Қазыбек би мен Жарылқапов көшесі аралығы, «Батыс Қытай — Батыс Еуропа» жолының бойы, және Кентау тас жолы мен Оралман аумағы бойынша атқарылатын жұмыстар арнайы мамандар тарапынан зерделенуде. Сондай-ақ, аталған алты бағыт бойынша қолдан қарқынды суару жүйесі өңірдегі «Қотырбұлақ» су қоймасы арқылы іске асады.
Түркістан қаласы нағыз экологиялық аймақ болғандықтан, бірінші кезекте мекенді көгалдандыру жұмыстарын жолға қою маңызды. Айта кететіні бүгінде Түркістанды көгалдандыру жұмыстарынан бөлек, жасанды көлшіктерді орнату және қала маңынан су қоймаларын іске қосу мамандардың басты назарында.
Ағаштарды тамшылатып суару арнайы уақыттарға жіктелген. Мәселен гидрантты құбырлар арқылы суару араға бір күн салып жүргізілсе, көгал көбірек егілген аумақтарда суару автоматтандырылған жаңбырлатқыштар арқылы күнде таңғы және кешкі уақыттарда қайталанады. Бүгінде тамшылатып суару жүйесі көгал жұмыстарына таптырмас мүмкіндік болып отыр.
Шаһарды абаттандырудағы басты мақсат киелі мекеннің туризм саласын қанаттандыру болып табылады. Себебі жыл сайын қалаға келетін туристер саны артуда. Бұл игі бастама қала тұрғындары мен келген туристерге барынша ыңғайлы жағдай жасау мақсатында іске асып келеді.
Д.Төлеген
