Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Кемелұлының жаңа жолдауын насиаттау барысында Түркістан жоғарғы көпсалалы қолөнер колледжі Эканомика ғылымдарының кандидаты доцент Тажибаева Райхан колледж стунденттеріне түсіндірме беру үшін жиын өткізді.
Жиында Мемлекет басшысының Жолдауында жариялаған су мәселесі бірнеше рет көтереліп, су сапасы мен қолжетімділігі баса айтылды. Су ресурсы – еліміздегі өзекті мәселелердің бірі. Әсіресе, судың сапасы және оның халыққа қолжетімді болуы аса маңызды болып тұрғандығын, жыл өткен сайын халқымыздың саны да, экономикамыз да өседі. Бұл – қалыпты құбылыс. Сол себепті 2040 жылдарға қарай Қазақстандағы су тапшылығы 12-15 миллиард текше метрге жетуі мүмкін екендігін атап өтті. Жалпы, біз – трансшекаралық су көздеріне тәуелді елміз. Еуразия құрлығындағы өзендер мен каналдар – баршамызға ортақ табиғат байлығы. Осы су көздері біздің халықтарымызды, экономикамызды жақындастырады. Сондықтан көршілес әрі достас елдермен бұл мәселе бойынша әрдайым өзара түсіністікке және келісімге келу керек. Жан-жақты ойластырылған су саясатын жүргізу, трансшекаралық суларды пайдалану мәселелерін шешу – Үкіметтің алдында тұрған аса маңызды міндеттердің бірі екендігін атап өтті.
Мемлекет басшысы бұл жолғы жолдауында орта кәсіпкерліктің басым бөлігі әбден дамыған кезде бөлшектеніп кететініне тоқталды. Ол Үкіметке шағын бизнесті өзара бірігіп, ірі кәсіп иелері болуға ынталандыру үшін заңға өзгерістер енгізуді тапсырды. Сондай-ақ, «Бизнестің жол картасы» және «Қарапайым заттар экономикасы» бағдарламаларын біріктіруді тапсырды. Ол шағын және орта кәсіпкерлікті қолдайтын бағдарламаға айналуы тиіс.
Кәсіпкерлікті қолдау туралы сөзін жалғастыра келіп, президент экономикалық сипаттағы кейбір заң бұзу әрекеттерін қылмыс санатынан алып тастау жұмысын жалғастыру қажеттігін айтты. Салық саласында заң бұзғандарды қылмыстық жауапкершілікке тартуға негіз болатын шекті анықтайтын әділ механизм енгізу қажет. Құқық қорғау органдарының кәсіпкерлерді қудалауын біржола тоқтату керек.
Тоқаев корпоративтік салаға берілетін несиенің жеткіліксіз екенін айта келіп, мәселені шешуге шақырды. Былтыр банктердің таза пайдасы бір жарым триллион теңгеге жуықтады. Ал осы жылдың алғашқы жартысында бір триллион теңгеден асып кеткен. Президент бұл «банктер тиімді жұмыс істегеннің арқасында емес, негізінен Ұлттық банк инфляциямен күресу үшін базалық мөлшерлемені жоғары деңгейде ұстап тұрғандықтан, осындай мол пайдаға кенелді» деп мәлімдеді.
Ол банктердің «қозғалыссыз жатқан» 2,3 триллион теңге көлеміндегі активін экономикалық айналымға қосу үшін нақты шаралар қабылдауды және ашық цифрлық платформа құруды тапсырды. Нақты секторға берілетін несие көлемінің жыл сайын 20 пайыз және одан да жоғары деңгейде өсуін қамтамасыз ету керек.
Сонымен қатар, Тоқаев KASE және «Астана» халықаралық қаржы орталығы қор биржаларының әлеуетін біріктіруді сөз етті. Оның сөзінше, екі қор көп жағдайда бірін-бірі қайталайды, кейде бәсекелеседі. Ал еліміздің қаржы жүйесі мұны көтере алмайды. Ол ішкі нарықтың екі қор биржасының әлеуетін бір басқаруға біріктіруді сыйымдылығы мен тартымдылығын арттыру мақсатында ұсынды.
2024 жылдан бастап ең төмен жалақы мөлшері 85 мың теңге болады. Президенттің сөзіне қарағанда, бұл 1,8 миллион азаматтың, соның ішінде бюджет саласында еңбек ететін 350 мың қызметкердің әл-ауқатын көтеруге септігін тигізеді. Ол үш жыл ішінде еңбекақының ең төменгі мөлшерін екі есе көбейткенін атап өтті. Үкімет еңбек нарығын жан-жақты дамыту үшін қысқа мерзімде 2030 жылға дейінгі кешенді жоспар бекітуі керегін де атап өтті.
Тоқаев балаларға арналған «Келешек» ерікті жинақ жүйесін енгізуді тапсырды. Бұл бағдарлама бес жастан асқан балаларды қамтиды. Президенттің сөзінше, бағдарлама мемлекеттен берілетін бастапқы білім беру капиталын, жыл сайынғы мемлекет сыйақысын, инвестициялық табысты қамтиды. Ол бұл жинақ пен «Ұлттық қор – балаларға» бағдарламасы төңірегінде жиналған қаражат балалардың сапалы білім алуына жол ашатынына сенеді.
Әлеуметтік төлем қатары ұлғаяды. Енді зиянды еңбек жағдайында жұмыс істейтіндерге 55 жастан бастап арнайы әлеуметтік төлем төленеді. Мемлекет басшысы үкіметтің ұзақ мерзім бойы зиянды еңбек жағдайында жұмыс істейтін адамдарды әлеуметтік қолдау тетігін әзірлегенін, бұл мәселенің көптен бері талқыланып, шешімі табылғанын айтты. Ол үкіметке бұл мәселені тез арада қарастыруды тапсырды.
Президент АЭС мәселесі бойынша жалыпұлттық референдум өткізуді ұсынды. Бұған дейін маусымда энергетика вице-министрі Жандос Нұрмағанбетов АЭС бойынша референдум өтпейтінін мәлімдеген. Президенттің сөзіне қарағанда, атом энергетикасын дамыту аса маңызды экономикалық әрі саяси мәселеге айналды және оны салу-салмау бойынша түрлі пікір бар.
«Қазақстан – әлемдегі ең ірі уран өндіруші мемлекет. Ендеше, өз жерімізде атом станциясын салуға әбден қақымыз бар. Кейбір сарапшылар шағын ядролық станциялар салу керек деген пікір айтады. Көптеген азамат пен бірқатар сарапшы ядролық станцияның қауіпсіздігіне күмәнмен қарайды.Семей полигоны халқымызға қаншама қасірет әкелгенін ескерсек, олардың күдігін түсінуге болады», – деді президент.
Президент АЭС-ті салу мәселесі бойынша қоғамдық тыңдаулар мен егжей-тегжейлі, кең ауқымды талқылау жалғасын табуы керек деп есептейді. Маңызды стратегиялық мәселелерге қатысты түпкі шешімді референдум арқылы шешу 2019 жылы сайлау алдында берген уәдесі екенін атап өтті. Референдумның өту мерзімі кейін анықталады.
