Киберқалқан – дербес деректер қорғаны

29

Кейінгі жылдары Қазақстан­ның киберқауіпсіздік әлеуеті айтарлықтай артты. Осы және өзгеде ақпараттарды түркістандықтардың назарына ұсынамыз Біріккен Ұлттар Ұйымы түзген Кибер­қауіпсіздік жаһандық индексі рейтингінде республикамыз бірден 9-сатыға көтеріліп, биыл мәртебелі 31-орынға орналасты. Осының алдында Қазақстан 40-орында тұрған-тын. Құ­қық қорғау органдары пси­хо­логиялық және әдістемелік тұр­ғыдан киберкеңістіктегі қыл­мыс­тарға қарсы тұру жөніндегі белсенді жұмысқа әлі де жеткілікті даяр емес. Егер кө­шедегі қылмыстылықты анық­таған жағдайда соған байланысты барлық тиісті шараларды қабылдайтын патрульды-бекеттік қызмет бар болса, киберкеңістік үшін мұндай тәжірибе әлі қалыптаспаған. Бұл арада террористік және экстремистік идеологиясы бар сайттарға мониторинг жүргізу, порнографияны қадағалау және суицидке шақыруды бақылау тәжірибесін ғана айта аламыз. Интернетте кең тараған есірткі саудасы, жеңгетайлық, кри­миналды интернет-қауым­дастықтар және басқа да түрлі қылмыстық көріністер көп жағдайда біреу көрсеткенде ғана құқық қорғау органдарының назарына ілінеді. Сондықтан «Қазақстан киберқалқаны» жүйесінің идеясы құқық қор­ғау­шылар тарапынан неғұрлым белсенді және табанды әрекетті талап етеді. Әлбетте, алда тұрған ау­қым­ды жұмыстың жауапкершілігін түйсіну үшін тіпті, жоғарыда атал­ған және алғашқы әсерден туын­даған мәселелер де жет­кілікті. Бұл – «Қазақстан кибер­қал­қанының» құқық қорғаушылық құрамының тұжырымдамасын анықтау, қажетті нормативтік-құқықтық базаны қалыптастыру, азаматтардың конституциялық құқықтарын қорғау жөніндегі шараларды жүзеге асыру барысындағы тергеу мен оперативті жұмыстың мүлде жаңа әдістері болып табылады. Әрине, барлығын болжап білу мүмкін емес, өмір алға бас­қан сайын алдымызға жаңа міндеттер қоятын болады. Ең бас­тысы – өзіміз көп уақы­ты­мызды бөлетін киберкеңістікке де заңдылықты орнықтыру. «Қазақстан киберқалқаны» идеясын барынша толық іске асыру мемлекетімізді өркениетті дамудың жаңа деңгейіне сөзсіз шығарар еді. Өйткені, сын-қатерлерге қарсы тұруда ки­бер­кеңістікті мемлекет пен жеке азаматтың мүддесіне сай келетіндей техникалық және құқықтық қорғауды мейлінше үйлестіруге әлемнің бәсекеге қабілетті мемлекеттерінің өздері де әлі қол жеткізе алмай келеді. Бір сөзбен айтқанда, алды­мызға осындай концептуалды және суперзаманауи міндетті қоюдың өзі мәдени-өркениеттік жетістік болып табылады.