Наурыз мерекесі – жер бетіндегі ең ежелгі мерекелердің бірі. Ол көктем мен табиғаттың жаңару мерекесі ретінде бес мың жылдан астам уақыт бойы аталып өтілуде.
Қазақстандағы Наурыз құнарлылықты, достық пен махаббатты білдіреді. Осы күні адамдар әсем киініп, туған-туыстарына, жақын адамдарға қонаққа барады және жақсы тілектер білдіреді. Шығыс халықтары үшін Наурыз Жаңа жылмен бірдей, екі мереке де жаңа өмірдің хабаршысы. Парсы тілінде Наурыз мерекесінің атауы «жаңа күн» дегенді білдіреді.
Наурызда әр мерекелік дастарханда міндетті түрде дәстүрлі тағам, наурыз-көже болу керек. Наурызда осы тағамнан дәм тату керек, сонда жыл бойы молшылық болады деп санайды қазақтар.
Наурыз көже – ұлттық тағам. Келер жылғы молшылықтың жоралғысы ретінде ол наурыз тойында әрбір шаңырақта міндетті түрде әзірленген. Халықтық дәстүр бойынша оған бидай, тары, сүр ет, бұршақ, сүт, су, тұз сияқты кем дегенде жеті түрлі азықтық заттар міндетті түрде қосылуы тиіс. Тақ санын сақтап, мұндай заттар көбейтіле беріледі. Соғымнан арнайы сақталған мүшелер (қазы, қарта, шұжық, т.б.) де қосылады. Ол негізінен бидай көже, тары көже секілді әзірленген (қысқаша Көже). Наурыз көжені халық арасында “тілеу көже”, “көп көже” деп те атай береді. Наурыз көжеге, наурызға арналып сойылған малдың кәделі асына Наурыз бата берілген соң, жиналған халық: “ақ мол болсын” деген тілек айтып, тарқасады.
Наурыз жалпы символдарға толы. Наурыз-көжеде жеті компонент болғандықтан, Наурызды тойлауда жеті санының маңызы өте зор. Наурыз-көжені жеті ыдысқа құйып, оны жеті дана ақсақалдың алдына қояды. Әр адам үйіне жеті адамды қонаққа шақырады, сондай-ақ өздері де міндетті түрде жеті үйде болулары керек.
Наурыз тек қана мемлекеттік мереке емес, оны БҰҰ халықаралық мереке ретінде таныған. Наурыз барлық Орта Азия елдерінде, сондай-ақ Грузияда, Үндістанда, Иранда, Қытайда, Түркияда және бүкіл әлем бойынша көптеген басқа елдерде аталып өтіледі.
Бекзат Хабибов,
Қарнақ ауылдық өзбек этномәдени бірлестігінің төрағасы
