Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың тапсырмасына сәйкес Қарулы Күштерде әскери міндеттілер мен әскерге шақырылушыларды есепке алу цифрлық форматқа ауыстырылды. Бүгінде әскердің барлық салаларына цифрлық технологияларды енгізу жалғасуда. Әскери міндеттілер мен әскерге шақырылушылардың есебі жергілікті әскери басқару органдарының жұмысын автоматтандыруға мүмкіндік беретін цифрлық форматқа ауыстырылды. Енді азаматтар әскери қызмет өткеру мәртебесі туралы мәліметтерді ұсыну бойынша мемлекеттік қызметті бірде-бір құжатсыз ала алады.
Осы бағытта қазір Түркістан өңіріндегі облыстық, қалалық және аудандық шақыру комиссиялары көктемгі әскерге шақыру науқанын өткізуде. Сонымен биыл Түркістан облысының қанша азаматы Қарулы Күштер қатарын толықтырады? Былтырғы көрсеткіш қандай еді? Азаматтарды әскерге шақыру жүйесінде жаңалықтар бар ма? Көкейде жүрген осы сауалдарды облыстық қорғаныс істері жөніндегі департамент бастығы, полковник Нұрмаханбет ДҮЙСЕБАЕВҚА қойған едік.
– Нұрмаханбет Бексейітұлы, былтыр күзгі шақырылымда қанша түркістандық әскери борышын өтеуге аттанды? Жоспар орындалды ма?
– Облысымызда былтырғы күзгі әскерге шақыру науқаны қолданыстағы заңға сәйкес ұйымдастырылып, ойдағыдай жүргізілді. Өткен жылдармен салыстырғанда әскерге шақыру кезінде қойылатын негізгі талаптарда өзгеріс болған жоқ. Тиісінше, 2022 жылы Қарулы Күштерге, басқа да әскерлер мен әскери құрылымдарға төрт мыңнан аса азамат мерзімді әскери қызметке шақырылды. Әскерге шақыру жоспары артығымен орындалды деп айта аламын. Биыл да ел Президентінің Жарлығына сәйкес, 1 наурыздан облыс азаматтарын көктемгі әскери қызметке шақыру науқаны басталды. Осы орайда жергілікті атқарушы органдардың шақыру пункттерінде 14 аудандық шақыру комиссиясының жұмысы ұйымдастырылды. Жалпы, 2023 жылы шамамен бес мыңнан аса азаматты әскери қызметке шақыру жоспарланса, көктемгі науқанда екі мыңнан астам азамат әскер қатарын толықтыратын болады. Соның ішінде Қарулы Күштерге – 800-ден, Ұлттық ұланға – 900-ден, ҰҚК Шекара қызметіне – 300-ден, Мемлекеттік күзет қызметіне 10-нан астам және Төтенше жағдайлар министрлігіне 30 адам шақырылады.
– Заңға сәйкес кімдер әскерге шақырудан босатылады немесе кімдер әскери қызметті кейінге қалдыра алады?
– Қазіргі уақытта «Әскери қызмет және әскери қызметшілердің мәртебесі туралы» Заңның 35-бабына сәйкес, азаматтар отбасылық жағдайына немесе денсаулығына байланысты, сондай-ақ, білімін жалғастыру үшін әскери қызметін өтеуді кейінге қалдыра алады. Сонымен қатар, бұл мүмкіндік кәсіптік қызметін жүзеге асыратын педагогтарға, ауылдық жерлерде тұрақты жұмыс істейтін дәрігерлерге, ҚР Парламенті немесе жергілікті өкілді органдардың депутаттарына, қылмыстық істері қаралып жатқан адамдарға, азаматтық әуе және су кемелері экипажының мүшелеріне, азаматтық авиация инженерлеріне, механиктері мен техниктеріне және құқық қорғау органдарының білім беру ұйымдарында алғашқы кәсіптік даярлықтан өтіп жатқан азаматтарға беріледі. Сондай-ақ, аталған заңның 36-бабына сәйкес, денсаулық жағдайы бойынша әскери қызметке жарамсыз деп танылған, 27 жасқа толған, заңды негіздер бойынша мерзімді әскери қызметке шақырылмаған, туыстарының бірі әскери қызмет өткеру кезеңінде қаза тапқан немесе бірінші, екінші топтағы мүгедек болып қалған, басқа мемлекетте әскери (баламалы) қызмет өткерген, ҚР арнаулы мемлекеттік органдарында қызмет атқарған, ғылыми дәрежесі бар азаматтар және тіркелген діни бірлестіктердің қызметкерлері әскерге шақырудан босатылады. Одан бөлек, соттылығы бар азаматтар бейбіт уақытта әскери қызметке шақырылмайды.
– Президентіміз ақпараттық технология дамыған заманда мемлекеттік цифрлық қызметтер кез келген адамға түсінікті және қолжетімді болуы тиіс екенін айтқан еді. Сіздерде қызмет қалай
көрсетіледі?
– Әрине, Президент тапсырмасына сәйкес, әскери салаға да цифрлық технологиялар енгізіліп жатыр. Атап өтсек, биыл әскери міндеттілер мен әскерге шақырушылардың есебі цифрлық форматқа ауыстырылды. Бұл жергілікті әскери басқару органдарының жұмысын автоматтандыруға мүмкіндік беріп отыр. Сонымен қатар, 2023 жылдың 1 наурызынан бастап азаматтарды әскери қызметке шақыруды кейінге қалдыру және босату жөніндегі қызмет іске қосылды. Енді азаматтар әскери қызмет атқару мәртебесі туралы мәліметтерді ұсыну бойынша мемлекеттік қызметті бірде-бір құжатсыз ала алады.
– Демек, 1 наурыздан бастап азаматтар анықтамалар мен құжаттарды ұсынбай-ақ, әскери қызметті өткеру туралы өз мәртебесін бір жүйеден біле алады. Ал, бүгінге дейін SmartDataUkimet ақпараттық талдау жүйесінің арқасында әскери шақыруды кейінге қалдыруға құқығы бар қанша адам анықталды?
– SmartDataUkimet ақпараттық талдау жүйесінің жұмыс нәтижесі бойынша әскери шақыруды кейінге қалдыру құқығы бар 1300-ден астам азамат анықталды. Яғни қазіргі уақытқа дейін олар 1414 нөмірінен SMS хабарламалар алып үлгерді. Бұл жоба – азаматтардың өмірлік жағдайларын негізге ала отырып, оларға белсенді қызмет көрсету арқылы «көрінбейтін мемлекет» жүйесін енгізудің тағы бір қадамы. Сонымен бірге, осы көктемгі әскерге шақыру кезінде: білім беру ұйымдарында жалпы орта білім; тиісті білім беру ұйымдарында күндізгі оқу нысаны бойынша техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі немесе жоғары білім; жоғары оқу орнынан кейін кәсіби білім алып жүрген, некеде тұрған және бір немесе одан да көп баласы бар азаматтарды; кәсіптік қызметін жүзеге асыратын педагогтарды әскери қызметке шақыру мерзімдерін кейінге қалдыру пилоттық режимде, азаматтардың нақты қатысуынсыз автоматты форматта ұсынылуда. Оларға әскери қызметке шақыру мерзімі кейінге қалдырылғаны туралы SMS-хабарлама түсіп жатыр. Дегенмен, мұның пилоттық жоба екенін ескерсек, кей азаматтарға хабарлама жетпей қалуы да мүмкін. Ондай жағдайда әскери қызметке шақыруды кейінге қалдыруға құқығы бар азамат бізге электрондық үкімет порталы арқылы жүгіне алады.
– Өңірімізде мерзімді әскери қызметтің беделін көтеру үшін кешенді шаралар жобасы әзірленгенін естіп жатырмыз. Осы мәселеге кеңірек тоқталсаңыз…
– Қорғаныс министрлігінің басшылығы әскери қызмет атқарудың имиджін көтеру мақсатында бірқатар жобаны жүзеге асыруда. Соның ішінде мерзімді қызметтегі әскери қызметшілерге кредиттік каникулдар беру жөніндегі іс-шараларды іске асыру аяқталды. Одан бөлек, азаматтарды әскерге тарту мақсатында қызмет өткергеннен кейінгі
2 жыл ішінде ЖОО-ға ҰБТ-сыз, конкурссыз түсу, әскери кафедраларға конкурстан тыс түсу мүмкіндіктері беріліп отыр. Сондай-ақ, еліміздің 40-тан астам жетекші жоғары оқу орындарымен мерзімді әскери қызмет өткерген үздік азаматтар үшін 3000 орын бөлу жөнінде келісімдерге қол қойылды. Оған қоса, әскери қызметшілерге оқу орталықтары арқылы мемлекеттік үлгідегі тиісті куәліктер бере отырып, қажетті мамандықтарға ұқсас әскери-есептік мамандықтар бойынша мерзімді әскери қызметшілерді даярлау жүзеге асырылады. Бұл бағыттағы жұмыстар жалғасып жатыр.
– Тұшымды сұхбатыңыз үшін көп-көп рахмет!
Сұхбаттасқан Бауыржан ЕРМАН,
«Оңтүстік Қазақстан».
