Мемлекет басшысының биылғы 1 қыркүйектегі Жолдауында көтерілген басты мәселелер – қазақстандықтардың табысын арттыруға, әлеуметтік жағдайын жақсартуға, халықтың өмір сүруіне қолайлы орта құруға бағытталған.
Мемлекет басшысы атап өткендей, Қазақстанның шынайы жаңару кезеңінде әрбір тапсырма мен міндеттерді бүкіл қоғам болып жұмылып, бірге атқаруымыз маңызды.
Сайрам – Түркістан облысында аграрлы бағытта дамып отырған ірі аудандардың бірі. Ауданның әлеуметтік-экономикалық дамуына ерекше көңіл бөлініп, дамытуға басты басымдық берілген. Президент Қасым-Жомарт Кемелұлы Түркістан облысына жасаған сапарында облысты әрі қарай дамытуды тапсырған болатын. Сонымен бірге, өз Жолдауында халықтың көкейінде жүрген өзекті мәселелер бойынша нақты тапсырмалар берді. Осы тапсырмаларға сәйкес ауданда көптеген игілікті істер атқарылуда.
Осы уақытқа дейін ауданда 15 маңызды мәселе көтерілген. Оның басым бөлігі өз шешімін тапқан. Соның бірі Ақсукент ауылындағы 1 200 орындық жаңа мектептің салынуы. Бұл – бір ғана Сайрам ауданында жеке кәсіпкерлер тарапынан салынған он бесінші мектеп. Басқаларға үлгі болып, жеке мектептерді салудан аудан көш бастап тұр. Бұдан бөлек, Манкент ауылында 600 орындық жаңа мектептің құрылысы басталған.
«Жайлы мектеп» пилоттық ұлттық жобасы бойынша Манкент елді мекендері мен Ақсу, Ақбұлақ ауылдарында 3 жаңа 600 орындық мектептердің құрылысы жоспарлануда. Ал, «Ауыл – Ел бесігі» жобасы аясында 2022 жылы 7 елді мекенде 7 жоба іске асырылмақ. Атап айтсам Нұржанқорған елді мекенінде 300 орындық мектептің қосымша ғимаратының құрылысы және Қарамұрт, Қолкент, Ақсуабад елді мекендерінде 3 мектептің күрделі жөндеу жұмыстары жүргізілуде.
Бұдан бөлек, ауданда инженерлік инфрақұрылым жүйесін дамыту үшін 7 бюджеттік инвестициялық жоба жүзеге асырылуда. Аудан тұрғындарының 220 мыңнан астамы ауыз сумен қамтылып, ал 80%-ға жуығы табиғи газбен қамтылған. Халықтың табысын арттыру мақсатында 2022 жылы Сайрам ауданы бойынша 2,5 мың жұмыс орындарын ашу жоспарланған.
Соңғы статистикалық деректерге жүгінсек, Сайрам ауданының халық саны – 230 мыңнан асып отыр. Жер көлемі жағынан ең кіші аудан болғанымен, халық саны жағынан Түркістан облысы бойынша тізімді бастайды. 11 ауылдық округ, 42 елді мекен бар.
2022 жылдың 10 айында ауданның әлеуметтік-экономикалық даму қарқыны тұрақты, барлық көрсеткіштер жоспарға сәйкес орындалуда.
Сайрам ауданының биылғы бюджеті – 37,4 млрд теңге. Оның 62,8%-ы яғни, 23,5 млрд теңгесі бюджеттің шығындарын өтеуге жұмсалады. Аудандық бюджеттен тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық саласына – 5,6 млрд теңге (аудан бюджетінің 14,9%), әлеуметтік салаға – 4,8 млрд теңге (аудан бюджетінің 12,8%) бағытталған.
Ауданның жергілікті бюджет түсімдерін ұлғайту және қосымша кіріс көздерін анықтау үшін жұмыс тобы құрылып, атқарылатын іс-шаралар жоспарының алгоритімі бекітілген болатын. Нәтижесінде, 10 айда өзіндік кірісіміз 651,1 млн теңгеге ұлғайтылып, жоспар 112,7%-ға артығымен орындалып отыр.
Тұрғындарды үздіксіз ауыз сумен қамту мақсатында биыл да аудандық бюджет есебінен су құбырларының орташа жөндеу жұмыстары жүргізілді, су ұңғымалары қазылды. Жібек Жолы ауылындағы тозығы жеткен су құбырларын ауыстыруға жобалық құжат дайындалды. Ал, Қожақорған және Нұржанқорған, Қарабұлақ ауылдарын ауыз сумен қамту үшін әзірленетін желі құрылысының ЖСҚ-сына қаржы бөлінді.
Сондай-ақ, аудандық бюджеттен 110,6 млн теңгеге Көлкент ауыл округіне қарасты Ақсуабад ауылында 32 га жерге ауыз су жүйесінің құрылыс жұмыстары жүргізіліп, қазан айында пайдалануға берілді. Нәтижесінде 300 тұрғын тұрақты ауыз сумен қамтылды.
Табиғи газбен 42 елді мекеннің 31-і қамтылған, қамту көрсеткіші 73,8%-ға жетті. Бұл көрсеткішті алдағы 2-3 жылда 100%-ға жеткізу үшін ауқымды жұмыстар атқарылып жатыр.
2022 жылға Ұлттық қордан 6 елді мекенді табиғи газбен қамтуға 1,4 млрд теңге қаралып, құрылыс жұмыстары басталды. Нысандарды аяқтау үшін келесі жылға қажетті тағы 2,4 млрд теңгеге республикалық бюджетке ұсыныс берілді. Қаржы қаралса, Құтарыс, Қызылжар, Ақсуабад, Оймауыт, Ақарыс, Көлкент елді мекендеріне 2023 жылы газ беріліп, аудан халқын газбен қамтамасыз ету көрсеткішін 88%-ға, ал 2024 жылы 100%-ға жеткіземіз деп жоспарлап отырмыз.
Сонымен қатар, биыл 7 нысанға инженерлік-коммуникация желілерін (ауыз су, газ, жол, электр желісі) тартуға 848,4 млн теңге көлемінде қаржы қаралды (Ұлттық қор-82,0 млн теңге, РБ-418,5 млн.теңге, АБ-348,0 млн теңге). Қазіргі таңда 3 нысанның құрылыс жұмыстары аяқталды.
«Ауыл – Ел бесігі» жобасы аясында биыл 82 млн теңгеге Қасымбек датқа ауылындағы «Көмешбұлақ» мешітінің жанындағы Жаңақұрылыс көшелеріне КТП орнату мен электр желілерінің құрылысы аяқталды.
Сайрам ауданы халқының демографиялық өсімінің жоғарылауына байланысты, бүгінгі таңда 106,2 га жер аумағына, нақты 5 нысанға инженерлік коммуникация тарту үшін құрылыс құны 1,1 млрд теңгені құрайтын жобалық құжаттамалар дайындалды. Жоба республикалық бюджеттен қаржыландыруға ұсынылды.
Аудан көлеміндегі 1298,1 шақырым автокөлік жолдардың 59,9%-ы қанағаттанарлық жағдайда.
2022 жылға аудандық маңызы бар жолдарды күрделі жөндеуден өткізу үшін 405,6 млн теңге қаралған. Одан бөлек, Ұлттық қордан аудандық маңызы бар 6 көшені күрделі жөндеуге 2,2 млрд теңге бөлінді.
Аудан бюджетінен орташа жөндеу жұмыстарына 13 көшеге 222,1 млн теңге қаралды.
Қазіргі таңда 12 ішкі көше орташа жөнделіп, аудандық маңызы бар 4 автомобиль жолында күрделі жөндеу жұмыстары жалғасып жатыр.
Нәтижесінде, жыл соңын жалпы пайдаланымдағы жолдардың қанағаттанарлық жағдайдағы үлесі 61,6%-ға жеткізілмек.
Мемлекет басшысы биылғы Жолдауында әлеуметтік-экономикалық мәселер бойынша нақты тапсырмалар берді.
Жыл басынан аз қамтамасыз етілген 3235 отбасына 843,2 млн теңгеге жуық атаулы әлеуметтік көмек, 2945 балаға 185,9 млн теңгеге кепілдендірілген әлеуметтік топтама берілді.
Сонымен қатар, «Қамқорлық» бағдарламасы аясында 77 отбасына демеушілер тарапынан 54,9 млн теңгеге жуық материалдық көмек көрсетілсе, 4 отбасына тұрғын үй берілді.
«2021-2025 жылдарға арналған кәсіпкерлікті дамыту жөніндегі ұлттық жобасын іске асыру жоспарына» биыл 1,8 млрд теңге қаралып, 10 айда бағдарламаға 9486 адам қатысты.
Оның ішінде 276 адам әлеуметтік жұмыс орындарына, 876 адам жастар практикасына, 1759 адам ақылы қоғамдық жұмысқа жолданса, мүмкіндігі шектеулі 388 азамат жұмыспен қамтылды, жаңа бизнес идеяларды іске асыруға 224 адамға 274,4 млн теңге мемлекеттік грант берілді. Өңірлік кәсіпкерлер палатасымен бірлесіп «Бастау бизнес» жобасымен 1907 азамат кәсіпкерлік негіздеріне оқыту курстарына қатысуда.
Зейнет жасына екі жыл қалған жұмыссыздарға арналған «Күміс жас» жобасы бар. Осы жоба аясында 74 азамат жұмысқа орналастырылды.
Сонымен қатар, Мемлекет басшысының «10 мың тұрғынға 100 тұрақты жұмыс орындарын ашу» жөніндегі тапсырмасына сәйкес, ауданның экономикалық белсенді халық санына қарай 1419 жаңа жұмыс орыны ашылды. Жыл басында 1160 жаңа жұмыс орындарын ашу жоспарланған, жоспар 122%-ға артығымен орындалды.
Нәтижесінде, жұмыссыздық деңгейі 5,1%-ды құрап, былтырға қарағанда төмендеді.
Бюджет есебінен 2022 жылы жалпы құны 2,3 млрд теңге құрайтын 2 мектептің құрылысы жүргізілуде. Оның бірі Айнабұлақ атындағы жаңа 600 орындық ЖОМ, екіншісі №62 Анартаев атындағы ЖОМ қосымша 300 орындық оқу корпусы. 2022 жылға 335,2 млн теңге бөлінген, нысандар келесі жылға өтпелі.
Білім саласында ең негізгі жаңалыққа тоқталып өтсем. Жыл сайын мектепке баратын бала саны артуда. сол себептен, мектепке дейген қажеттілік пен сұраныс бар.
Елдің ертеңін жалғайтын саналы да білімді ұрпақ тәрбиелеу жолында білім ошақтарының материалдық жағдайын көтеру, аталған саланы дамыту жұмыстары әрдайым басты мақсат болып қала бермек.
Ауданға білім саласына едәуір инвестиция келуде. Жеке кәсіпкерлердің қолдауымен типтік, заманауи үлгіге сәйкес, жаңа білім ғимараттары бой көтеруде.
Ал инвесторлар есебінен ауданда 17 жекеменшік мектептің құрылысы басталған. Қазір оның 12-сі (Қайнарбұлақ-1, Манкент-6, Қарабұлақ -2, Қарамұрт-1, Ақсукент-1, Қарасу-1) пайдалануға берілді.
Атап айтсақ;
– Қайнарбұлақ а/о Қасымбек Датқа ауылында кәсіпкер С.Сағындықовтың қаражаты есебінен 300 орындық “Бақдәулет бастауыш мектебі”;
– Манкент ауылдық округінде Н.Сулаймановтың қолдауымен құрылысы жүргізілген жаңа типтік үлгідегі әрқайсысы 1200 орындық «Әл-Фараби», «Ә.Навои», «А.Қарабаев», «Арофат ана», «Д.Қонаев», «Ю.Гагарин» атындағы мектептер;
– Қарабұлақ ауылында жеке кәсіпкер Ф.Рыскуловтың қолдауымен жаңа типтік үлгідегі 419 орындық «Ухуд» жалпы орта мектебі; жеке кәсіпкер М.Ахмедовтің қолдауымен жаңа типтік үлгідегі 225 орындық «Мейірбұлақ» бастауыш мектебі;
– Қарамұрт ауылында жеке кәсіпкер Ш.Шарафутдиновтың қолдауымен құрылысы жүргізілген жаңа типтік үлгідегі 280 орындық «Нұрлы-жол» бастауыш мектебі;
– Ақсу ауылында жеке кәсіпкер Г.Тулепбергенованың қолдауымен құрылысы жүргізілген жаңа типтік үлгідегі 110 орындық «Aqsu Education» бастауыш мектебі;
– Қарасу ауылында жеке кәсіпкер Г.Алматовтың қолдауымен құрылысы жүргізілген жаңа типтік үлгідегі 150 орындық «Smart Kids» бастауыш мектебі іске қосылды.
Жайлы мектеп жобасы аясында мемлекет тарапынан 2022-2025 жылдар аралығында 7 мектеп салу жоспарланған.
Ауданда аудандық орталық аурухана және «Қарабұлақ» аудандық ауруханасы тұрғындарға қызмет көрсетуде.
Бұл салада да жергілікті кәсіпкерлер медициналық клиникалар ашып, тұрғындарымыздың денсаулығын жақсарту бағытында өздерінің игі бастамаларын жасауда. Заманауи үлгідегі құрал-жабдықтармен жабдықталып, түрлі медициналық қызметтер қарастырылған. Мәселен, Ақсукент ауылында жекеменшік медицина орталығы, Манкент ауылдық округтерінде жеке кәсіпкер Ирисали Бекеновтің демеуімен «Медикал Центр Манкент» медициналық орталығында бір мезетте 250-300 науқасты қабылдай алады. Осындай кәсіпкерлеріміз Қарасу ауылында медициналық мекеменің құрылыс басталды. Құтарыс ауылында округ тұғындарын қамтитын медицина орталығын салуды жоспарлап отыр.
Ауданда мәдениет, тілдер мен ономастика саласын дамыту бағытында 236 іс-шара өткізілді. Ірі кітап көрмелері жасалып, виртуалды бейнешолу түсірілді.
Спорт саласында 145 барлық деңгейде іс-шара өткізіліп, оған 10511 адам қатысты. Қорытындысы бойынша аудан спортшылары 8 алтын, 11 күміс және 16 қола медальға қол жеткізді. Жасөспірімдер арасында спортты насихаттау мақсатында ауданнан шыққан спорт тарландарымен кездесулер өткізілді.
Сондай-ақ, аудан халқының игілігіне пайдалану үшін «Ауыл – Ел бесігі» жобасы аясында биыл:
– Ақбұлақ ауылындағы мәдениет үйі, кітапхана және спорттық үйірмелер ғимаратының құрылысы басталды (2022ж – 100 млн теңге);
– Қарасу ауылындағы спорт кешені ғимараты құрылысының мемлекеттік сатып алу конкурсының нәтижесі кеш анықталуына байланысты, құрылыс жұмыстары 2023 жылы басталады (2022ж – 200 млн теңге).
Жалпы өңірлік өнім көлемі биылғы 10 айда 202 млрд теңгеге жетіп, өсім 27 млрд теңгеден асты. Жан басына шаққандағы көрсеткіш 11,4%-ға өскен. Жалпы өнімнің 53%-ы ауылшаруашылығы саласына тиесілі болса, 24%-ы өнеркәсіп саласының, ал 5,8%-ы құрылыс саласының үлесінде.
Жоспар бойынша биыл жалпы өнімді 214 млрд теңгеге және былтырғы жылға қарағанда 8,0%-ық өсімге қол жеткізу міндетін қойып отырмыз (2021 ж.- 197 млрд тг).
Аудандағы басты сала агроөнеркәсіп кешені тұрақты дамуда. Соңғы 3 жылда 1,2 есеге артық өнім өндірілген. Ал, 2022 жылдың 10 айында 108 млрд теңгеден астам өнім өндіріліп, былтырғы жылдың осы кезеңімен салыстырғанда 4,5 млрд теңгеге артық өнім алынған. Облыс көлемінде ауданымыздың үлесі 11,4%-ды құрап, бүгінгі таңда 1 орынға тұрақтап отыр.
Жаңадан 103,3 га жерге тамшылатып суғару жүйесі ендірілсе, 10,4 га жерге жылыжайлар салынып, 35 га жерге қарқынды бау егілді.
Биыл егіс көлемі 52,8 мың гектарға жеткізілді. Шаруалар тарапынан күздік бидай, арпа толығымен жиналып біткен.
Былтыр “Бір жерден бір жылда екі рет өнім алу” жобасы 280 гектарда жүзеге асырылса, биыл бұл көрсеткіш 306,2 гектарға жетті.
Биыл агроөнеркәсіп кешенінде жалпы 75 жұмыс орнымен қамтылған 2,7 млрд теңгелік 4 жоба іске қосылды. Атап айтқанда, Жібек жолы а/о ЖК Урунбеков «Жібек Жолы» диірмені мен өсімдік майын шығаратын цехі, Қайнарбұлақ а/о «Юг Фуд» ЖШС-інен сүт өңдейтін зауыт, Ақсукент а/о “ЗӘУРЕ” ШҚ 6 га жер телімінде өнеркәсіптік жылыжай жобасын іске асырды.
Осы іске қосылған жобалар ауыл шаруашылығы өнімінің көлемі артуына себеп болып, жыл қорытындысын 119,7 млрд теңгеге жеткізуді межелеп отырмыз.
Ал енді осы саланың өзекті мәселесі – ағын су. «Ақсу» МКК-і тарапынан бүгінгі күнге дейін каналдар мен арықтардың жалпы 132 шақырымы тазаланды. Сонымен қатар, келесі жылы 5 каналды (Әсіл, Аламан, Төменгі Аққала, Сай-Манкент) күрделі жөндеуден өткізуге құны 75 млн теңгені құрайтын ЖСҚ-ы әзірленіп, қаржыландыру мәселесін шешу үшін облыстық басқармаға тапсырылды.
Аудандағы 68 өнеркәсіп кәсіпорынмен 47,9 млрд теңгенің өнімі өндіріліп, былтырғы жылға қарағанда 12,2 млрд теңгеге артық өнім өндірілген. Оның ішінде өңдеу саласы дамып келеді. Өңдеудің өнеркәсіп саласындағы үлесі 86%-ға жетті, яғни 41 млрд теңгенің өнімі шығарылды. Бұл көрсеткіштің өсу қарқынымен аудандар арасында Сайрам 2 орында.
Кәсіпкердің жеке қаржысы есебінен жаңа 30 жұмыс орны бар газоблок шығаратын зауыт («Корпорация АЯН» ЖШС-і) іске қосылып, құрылыс индустриясын дамытуға сеп болды.
Жалпы, өнеркәсіп саласының тұрақты дамуын қамтамасыз ете отырып, жыл қорытындысымен өнім көлемін 52,7 млрд теңгеге жеткізу мақсатында жұмыс жүріп жатыр.
2022 жылғы 1 қыркүйектегі Мемлекет басшысының
Жолдауында халықтың көкейінде жүрген өзекті әлеуметтік-экономикалық мәселер бойынша нақты тапсырмалар берді. Соның бірі кәсіпкер жастарға 2,5% шағын несие беру. Бүгінгі таңда жастардың іскерлік бастамаларына қайтарымсыз 161 азаматқа мемлекеттік грант берілді.
Ауданда, әсіресе, ауыл шаруашылық бағытында кәсіпкерлік дамып жатыр. Жұмыс істеп тұрған кәсіпкерлік субъектілердің саны 17 мыңнан асты. Салада 26 мыңнан астам адам жұмыспен қамтылып, 156,1 млрд теңгенің өнімі өндірілді. Көрсеткіштердің өсімі сақталды. Жоспар бойынша шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерімен өндірілген өнім көлемін 180 млрд теңгеге жеткізу межеленіп отыр.
«Бизнестің жол картасы 2025» бағдарламасы аясында 175 млн теңгелік 2 жоба, «Қарапайым заттар экономикасы» бағдарламасымен құны 240 млн теңгелік 4 жоба қаржыландырылған, микрокредиттік ұйымдар арқылы 2494 адам 1,9 млрд теңгеге несиеленді.
Аудан экономикасына жыл басынан 32,9 млрд теңгеге инвестиция тартылса, оның 28,9 млрд теңгесі немесе 76% жеке кәсіпкерлер есебінен тартылған. Бюджеттік емес инвестиция көлемінің өсу қарқыны сақталып, соңғы жылдары 1,6 есеге артқан. Инвестиция тарту көрсеткіші бойынша облыс көлемінде аудан 3 орында, үлесі 6,4%.
Бүгінде ауданда ішкі саяси жағдай тұрақты. Белсенді түрде жұмыс істеп тұрған «Парасат» пікірталас клубының тәжірибесі облыстық деңгейге шықты. Қордаланған мәселелерді халықпен бірлесе отырып талқылап, оларды шешудің жаңа бағытын қалыптастыру мақсатында қолға алынған жоба өз жемісін беруде. Биыл клуб мүшелері 3 рет бас қосты.
Былтырғы жылы өз бастауын алған «Ауыл – ел тірегі» жобасы аясында өткізіліп жатқан онкүндік іс шаралары да дәстүрлі жалғасын тапты.
Мемлекет басшысы халық пен билік арасын жақындата түсу керектігі туралы тапсырмасына сәйкес, үш ай сайын халықпен кездесу өткіздік. Әкімдік қызметкерлері ауылдарды аралап, шаруалардың жағдайын көріп, көтерілген мәселелерді бақылауға алып, мүмкіндігіне қарай шешуде.
Сонымен қатар, «Фейсбук», «Инстаграм» әлеуметтік желілерінде «Сайрам ауданы» парақшасы іске қосылып, тұрғындармен кері байланыс орнату мақсатында ашылған «Телеграм», «WhatsApp» желілері тұрақты қосулы.
